هدايت، راهنمايي با مهر و محبت و صلاح است به سوي مطلوب و مقصود، و آن بر چند نوع است:

هدايت طبيعي يا تكويني كه شامل كليه ي موجودات كيهاني و عناصر عرصه گاه شگفت انگيز آفرينش است.

هدايت غريزي و احساسي كه مخصوص موجودات جاندار و يا شامل موجودات صاحب نفس است.

هدايت وجداني، عقلي، احساسي، ديني كه شامل انسان هاست، و هدايت دين كامل ترين هدايت براي آدمي است كه او را به سوي سعادت دنيا و آخرت سوق مي دهد.

عبده مفسر مصري مي گويد: در آيه ي شريفه ي «و هديناه النجدين» [1] به



[ صفحه 145]



انواع هدايت نسبت به انسان اشاره دارد: ما انسان را به سوي دو راه آگاهي داديم: راه خير، راه شر، راه سعادت، راه شقاوت.

حضرت حق از طريق دين، عقل، وجدان و احساس انسان را از دو راهي كه در برابر اوست آگاهي داده و به خير و شر و سعادت و شقاوتش هدايت مي كند.

«صراط» جاده ي عمومي رو به خير است و اضافه شدنش به مستقيم اسراري دارد كه از حوصله ي اين رساله خارج است.

«صراط مستقيم» در برابر هر راه كجي است كه راهروش را به خزي دنيا و عذاب آخرت دچار مي كند.

صراط مستقيم در حقيقت عبارت است از راه دين، مرز حق، راه عدل، حوزه و حدود مقررات الهي كه در قرآن و سنت ترسيم شده و اجراي آن مقررات آدمي را به قرب حق رهنمون گرديده و از فيض و عنايت و رحمت الهي در دو جهان بهره مند خواهد كرد.

انساني كه مي خواهد در اين راه پيش برود، بايد مجذوب و منطبق با محيط و محكوم آن نگردد و پيوسته محيط فكري و روحي خود را تغيير دهد و در خط مستقيم، كه همان دين خداست و ضامن خير دنيا و آخرت، قرار گيرد، و از انحراف بپرهيزد - چون پيوسته در معرض گمراهي و غفلت است - و اين دعا و درخواست را هم هميشه به ياد داشته باشد «اهدنا الصراط المستقيم» تا خود مشمول عنايت و مشيت مخصوص مبدأ كمال و هستي گردد.