به شاهكارها و تمامي اسرار خلقت آدمي، تنها آفريدگار بزرگ آگاه است، ولي تا همان مقداري كه بشر بر آن علم دارد از صدها كتاب قطور تجاوز مي كند.

نظامات و قوانين استخوان ها، اشكال گوناگون استخوان، استخوان هاي مسطح، استخوان هاي دراز و كوتاه، با مفصل و بي مفصل، مفصل ها، حفرات استخواني، جدارهاي استخواني، نسج اسفنجي استخوان ها، تغذيه ي استخوان ها، تركيبات شيميايي آن ها، غضروف ها، شكل هاي گوناگون و عناصر تركيبي آن ها، شرح يكايك عضلات بدن و ماهيچه ها، كيفيت عمل انقباض و انبساط در عضلات، عضلات جبهه، عضلات بالا كشنده، يا جمع كننده ي ابروان، عضله ي پلك ها، عضلات دماغ، عضلات لب ها، عضلات سينه، سلول هاي تشكيل دهنده ي عضلات، نوع سلول ها،



[ صفحه 138]



شرح نظامات و سازمان گيرايي حواس پنجگانه، لامسه، برجستگي هاي زير پوست يا مراكز قوه ي لامسه، اسرار درون اين برجستگي ها، پاپيل ها،حس ذائقه،مراكز گيرايي آن، پاپيل هاي زبان، قوه سامعه، تشكيلات گوش خارجي، خيمه ي گوش، لاله ي گوش، سوراخ متناسب با گوش، پرده ي صماخ، مايع سمي درون آن، عناصر تركيبي اين مايع، دريچه هاي گوش وسطي، مجراي شيپور استاش، استخوان هاي چكشي، سنداني، عدسي، ركابي، گوش داخلي، دهليز آن، سه نيم دايره ي استخواني، لوله ي مارپيچي، مايعات درون هر يك، عناصر تركيب كننده ي هر يك از مايعات، قوه ي شنوايي، صوت، اسرار صوتي، امواج، ارتعاشات موجي، قوه ي باصره،تشكيلات ظاهري چشم،پلك،صفوف مژه، غدد اشك، مجاري دهگانه ي اشك، انتر اشك، شستشوي چشم با اشك، كره ي چشم، صلبيه، قرنيه، شفافي قرنيه، كيفيت عبور نور، مشيميه، عنبيه، پرده ي مدور عنبيه، سوراخ مجراي عبور نور، مردمك، رنگ عنبيه، اسرار اين رنگ و رنگ ها، شبكيه، جليديه، نقش مايع زلاليه، مايع زجاجيه، عناصر تركيب كننده ي مايعات، اسرار درون يكايك طبقات چشم، كيفيت ديد، بحث نور، معماي نور، دستگاه عظيم گوارش، معده، روده ها، غده هاي ترشحي، مركز صفرا، دهان، حلق، لوله ي هاضمه، تشكيلات يكايك آن ها، كيفيت هضم غذا، دستگاه هاي تنفسي، بيني، حنجره، قصبةالريه، نايژه ها، برونش، شش ها، حباب هاي ريوي، رگ هاي خوني، كيفيت جذب اكسيژن، علل احتراق، توليد حرارت، مقدار حرارت، اسرار و تشكيلات يكايك آن ها، خون، اسرار خون، كيفيت پيدايش خون، گلبول هاي سفيد، گلبول هاي قرمز، عدد هر يك، دستگاه هاي گردش خون، قلب، اسرار قلب، شريان ها، وريدها، مويرگ ها، گردش بزرگ خون، گردش كوچك خون، دستگاه دفع مواد زائد،



[ صفحه 139]



سازمان آن، لوله كشي بدن، دستگاه توليد، نطفه سازي، ماهيت نطفه و... كه هر يك موضوع علم خاصي و تشكيل دهنده ي ميلياردها ميليارد اسرار است.

البته آنچه را كه مي بينيم عبارت است از ظاهري از بدن و جسم، ولي كارگردان اين جسم كه عبارت است از روح و عواطف و وجدان و انديشه و اخلاق، و هزاران قدرت نامرئي، كه در هيچ لابراتواري قابل تجزيه و با هيچ ميكروسكپي قابل رؤيت نيست، براي ما قابل شرح و درك نمي باشد.

تنها در برابر اين دستگاه با عظمت بدن و روح و نفس كه قرار مي گيريم پي به اين مسئله مي بريم كه اين نظام عبرت آور را ناظم و صاحبي است «خدا» نام، و بايد با كمال خضوع و خشوع در برابر اين همه نعمت كه به ما ارزاني داشته در مقام سپاسگزاري برآمده و از عمق جان فرياد بزنيم: «الحمد لله رب العالمين».