[محمد رسول الله: ابوالقاسم محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف بن قصي بن كلاب بن مرة بن لوي بن غالب بن فهر بن مالك بن نضر بن كنانة بن خزيمة بن مدركة بن الياس بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان - از آن حضرت رسيده كه چون نسب من به عدنان رسيد بازايستيد - مادرش آمنه بنت وهب بن عبدمناف بود كه هنگامي كه محمد صلي الله عليه و آله 6 ساله بود نزد اخوالش بني عدي در مدينه به مكه بازمي گشت در محل ابواء بين راه مدينه به مكه درگذشت.

اصبغ بن نباته گويد: از اميرالمؤمنين عليه السلام شنيدم مي فرمود: به خدا سوگند پدرم و جدم عبدالمطلب و هاشم بن عبدمناف هرگز بتي نپرستيدند. عرض شد: پس آن ها چه چيزي را پرستش مي كردند؟ فرمود: بر طبق دين ابراهيم به سوي كعبه نماز مي گزاردند و به همان دين ابراهيم معتقد و پايبند بودند.

ابوالجارود گويد: از امام باقر عليه السلام معني «و تقلبك في الساجدين» (ما جابجايي تو - محمد - را در ميان سجده كنندگان مي ديديم) پرسيدم فرمود: يعني خداوند انتقال محمد را از پشت پيغمبري به پشت پيغمبر ديگر آدم به بعد تا اينكه او را از پشت پدرش عبدالله به ازدواج حلال بيرون آورد زير نظر داشت.

«نعمت پيغمبر اسلام در قرآن»

شايان ذكر است كه در قرآن كريم حدود چهارصد آيه راجع به ابعاد گوناگون آن حضرت نازل گرديده كه بخشي از آنها مربوط به خصائص اخلاقي و شخصيت و هويت او مي باشد، و از اين بخش در اينجا به تعدادي از آنها اشاره مي شود:

1- «ما كان محمد أبا أحد من رجالكم ولكن رسول الله و خاتم النبيين...» (احزاب: 40)

2- «يا أيها النبي إنا أرسلناك شاهدا و مبشرا و نذيرا - و داعيا إلي الله بإذنه و سراجا منيرا» (احزاب:46 -45)

3- «و ما أرسلناك الا كافة للناس بل هو الله العزيز الحكيم بل هو الله العزيز الحكيم بشيرا و نذيرا ولكن أكثر الناس لا يعلمون» (سبأ: 28)

4- «و ما أرسلناك الا رحمة للعالمين» (انبياء: 107)

5- «هو الذي أرسل رسوله بالهدي و دين الحق ليظهره علي الدين كله و لو كره المشركون» (صف: 9)

6- «و يوم نبعث في كل أمة شهيدا عليهم من أنفسهم و جئنا بك شهيدا علي هؤلاء و نزلنا عليك الكتاب تبيانا لكل شي ء و هدي و رحمة و بشري للمسلمين» (نحل: 89)

7- «لقد من الله علي المؤمنين إذ بعث فيهم رسولا من أنفسهم يتلوا عليهم آياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمة و ان كانوا من قبل لفي ضلال مبين» (آل عمران: 164)

8- «فبما رحمة من الله لنت لهم و لو كنت فظا غليظ القلب لانفضوا من حولك فاعف عنهم و استغفر لهم و شاورهم في الأمر» (آل عمران: 159)

9- «و إنك لعلي خلق عظيم» (قلم: 4)

«كارنامه پيغمبر اسلام صلي الله عليه و آله»

كارهاي مهمي را كه پيغمبر اسلام ظرف مدت 23 سال نبوتش انجام داد مي توان در اين امور خلاصه نمود:

1- آوردن دين تازه و نشر آن دين - به شايستگي - در ميان مردم آن عصر.

2- تشكيل حكومتي نوين، مردمي و جامع الابعاد.

3- قبايل پراكنده عرب آن روز را كه قرنها بر اثر جنگهاي خونين به دشمني و خصومت عادت كرده بودند، به زير خيمه اتحاد و اتفاق گرد آورد و خوي خصومت آنها را به خوي برادران و اخوت مبدل ساخت.

4- مجموعه قوانين دين خويش را ظرف مدتي كوتاه آنچنان در جامعه و حتي آن عصر پياده كرد، و قوانين اخلاقي، اجتماعي، عبادي اسلامي را به نحوي به اعماق دلهاي سخت مردم جاهليت و به درون خانه ها و خانواده ها رسانيد كه دين اسلام به صورت شيوه و رسم مألوف درآمد و به عنوان سنت رسول شناخته گرديد.]

مسائلي كه در باب نماز در آيين رسول خدا صلي الله عليه و آله مطرح است در هيچ فرهنگي مطرح نبوده.

نماز در اسلام محمدي حقيقتي جامع و واقعيتي كامل است. كه در پرتو آن، انسان به آداب الهي مؤدب مي شود و طريق رشد و كمال و عرفان و طريقت و عشق و حقيقت را مي پيمايد.

نماز در آيين محمد صلي الله عليه و آله بال پرقدرتي است كه اگر با شرايط مخصوص به خودش انجام بگيرد، انسان را تا مقام قرب و وصال محبوب ابدي و معشوق سرمدي پرواز مي دهد.

عارفان عاشق و واصلان كامل مي فرمايند: نماز معجوني است كه حضرت شارع حكيم آن را ترتيب فرموده و به لطف عميم خود تركيب نموده.

مشخص است كه هر جزء آن مبتني بر حكمتي، و مقتضي سري و مصلحتي است، و هويدا و مبرهن است كه افضل اعمال بني آدم، سجده كردن است، چنان كه صريح اخبار بر آن ناطق و شاهد است، صادق از آن كه اعضاي سبعه را در آن حال مصلي بر خاك گذارد و مجمع النورين كه اشرف



[ صفحه 57]



جوارح است بر زمين مالد و به زبان نياز به درگاه كريم كارساز بنده نواز نالد. در حديثي بسيار مهم از قول رسول خدا صلي الله عليه و آله آمده است:

انما العلم ثلاثة: اية محكمة، او فريضة عادلة او سنة قائمة... [1] .

آيه ي محكمه تفسير به توحيد و معرفة الله شده، و فريضه ي عادله به اخلاق و تزكيه ي نفس معنا گشته، و سنت قائمه به فروع شريعت محمدي تبيين شده است.

نماز معجوني است كه اجزاء آن از اين سه علم تركيب گشته و جامه اي است كه از اين سه رشته دوخته شده و حقه اي است كه در آن اين سه گوهر نفيس اندوخته گشته و صدفي است كه اين سه لؤلؤ ناياب را در بر دارد و منبعي است كه اين سه چشمه از آن منفجر گردد، و اين همه در رابطه با نماز اسلام محمدي است.

اما اشتمال نماز بر توحيد، از آن است كه افتتاح نماز با تكبيرةالاحرام است و مفهوم تكبير، توحيد ذات و نفي صفات است، و بلند كردن انگشتان دهگانه كه هر يك دليل و نشانه اي بر صفات جلاليه و جماليه است، كه انسان به هنگام راه يافتن به نماز بايد متوجه اين معاني بلند آسماني و مفاهيم جانانه ي ملكوتي باشد.

اما اشتمال نماز بر تزكيه ي اخلاق به اين است كه طهارت بر دو نوع است: طهارت ظاهر از خبائث و احداث، و طهارت باطن از ذمائم اخلاق، و چنان كه تطهير ظاهر شرط صحت نماز است، هم چنان تطهير باطن نيز شرط قبولي اين عبادت الهيه است.

و اشتمال نماز بر سنت قائمه از اين جهت است كه نماز اشرف عبادات



[ صفحه 58]



و افضل طاعات است و در فروع، هيچ عملي با آن برابري نمي كند.

آري، نماز اسلام محمدي سراپا آداب الهي و مسائل تربيتي و حقايق ملكوتي و واقعيات آسماني است.

با چنين نمازي است كه انسان به معراج مربوط به خودش مي رسد و به درياي نور سرمدي متصل مي گردد، چنان كه در روايات معتبره از قول معصومين عليهم السلام آمده است:

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: اذا قام العبد الي الصلوات المكتوبة مقبلا الي الله تعالي بقلبه و سمعه و بصره و انصرف و قد خرج من ذنوبه كيوم ولدته امه [2] .

رسول الهي صلي الله عليه و آله فرمود: زماني كه عبد به نمازهاي واجب برخيزد و با قلب و گوش و چشم به سوي حضرت حق رود، پس از پايان نماز از گناهانش هم چون روز ولادت از مادر بيرون رفته!

در روايت بسيار مهم ديگر آمده است:

چون عبد به نماز برخيزد، حجاب بين او و حق برداشته مي شود و حضرت محبوب با وجه كريم با او روبرو مي گردد. ملائكه از دو طرفش تا انتهاي آسمان صف بسته و با او نماز مي گزارند و دعايش را آمين مي گويند و تمام جوارح و اعضاي بدن و هر آنچه در اطراف اوست تسبيح مي گويند [3] .

در روايات معتبر آمده:



[ صفحه 59]



الصلوة نور المؤمن [4] .

نماز روشنايي انسان با ايمان است.

الصلوة نور [5] .

نماز نور است.

افضل الاعمال بعد الايمان الصلوة [6] .

برترين كارها پس از ايمان، نماز است.

الصلوة كفارات الخطايا [7] .

نماز كفاره گناهان است.

الصلوة معراج المؤمن [8] .

نماز معراج مؤمن است.

إن أول الوقت رضوان الله و آخر الوقت عفو الله [9] .

نماز اول وقت موجب خشنودي حق و آخر وقت موجب آمرزش الهي است.

علم الايمان الصلوة [10] .

نشانه ي ايمان نماز است.

المصلي يناجي ربه [11] .



[ صفحه 60]



نمازگزار با پروردگارش مناجات مي كند.

از رسول خدا صلي الله عليه و آله روايت شده:

چون عبد رو به قبله كند از براي نماز به اخلاص تمام، و نيت كند و بگويد: «الله اكبر» بيرون آيد از گناه چنان كه از مادر زاده شده، و چون بگويد: «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم» به هر تار مويي كه بر تن او باشد خداي تعالي ثواب يك سال عبادت در ديوان اعمال او نويسد، و چون فاتحه و سوره بخواند چنان بود كه يك حج و عمره بجا آورده، و چون ركوع كند و تسبيح بگويد چنان باشد كه به وزن خود طلاي سرخ صدقه داده باشد و همانند آن است كه تمام كتاب هاي خدا را خوانده باشد، و چون بگويد «سمع الله لمن حمده» خداوند مهربان به نظر رحمت به وي نگاه كند، و چون سجده كند و تسبيح گويد حضرت حق ثواب پيامبران روزي او نمايد، و چون تشهد گويد خداوند او را ثواب صابران دهد، و چون سلام دهد و فارغ شود خداي كريم درهاي بهشت را به روي او باز كند پس، [در قيامت] از هر دري كه بخواهد، بي حساب وارد رضوان حق مي شود [12] .

آيات قرآن مجيد به شخص رسول خدا صلي الله عليه و آله امر به نماز شده كه اين امر واجب و لازم متوجه تمام مرد و زن امت او نيز هست:

«و أقم الصلوة طرفي النهار و زلفا من الليل إن الحسنات يذهبن السيئات ذلك ذكري للذاكرين» [13] .



[ صفحه 61]



و نماز را در دو طرف روز و ساعات نخستين شب برپادار، كه يقينا نيكي ها، بدي ها را از ميان مي برند، اين براي يادكنندگان تذكر و يادآوري است.

«أقم الصلوة لدلوك الشمس إلي غسق الليل و قرآن الفجر إن قرآن الفجر كان مشهودا» [14] .

نماز را از ابتداي تمايل خورشيد به جانب مغرب [كه شروع ظهر شرعي است] تا نهايت تاريكي شب برپادار، و [نيز] نماز صبح را [اقامه كن] كه نماز صبح مورد مشاهده [فرشتگان شب و فرشتگان روز] است.

قرآن مجيد به رسول اكرم صلي الله عليه و آله دستور مي دهد كه اهل بيت خود را به نماز امر كن و بر اين مسأله استقامت نما:

«و أمر أهلك بالصلوة و اصطبر عليها لا نسألك رزقا نحن نرزقك و العاقبة للتقوي» [15] .

و خانواده ات را به نماز فرمان بده و خود نيز بر آن شكيبايي ورز؛ از تو رزقي نمي طلبيم، ما به تو روزي مي دهيم و عاقبت نيك براي پرهيزكاري است.

مسأله ي نماز به اندازه اي مهم است كه جداگانه به زنان پيامبر امر به نماز مي فرمايد:

«و أقمن الصلوة و آتين الزكوة و أطعن الله و رسوله» [16] .



[ صفحه 62]



و نماز را برپا داريد و زكات بدهيد، و خدا و پيامبرش را اطاعت كنيد.