عيد قربان خاطره ي آزادي و حريت و پاسداري از كرامت انساني را در دلها زنده مي كند و انسان را به شناسائي ارزش وجودي خويشتن فرا مي خواند. روزي بود و روزگاري كه بشر در تأمين خواست هاي ملوك و پادشاهان و زمامداران خودسر، يا الهه ها و رب النوع هاي مصنوعي، قرباني مي داد و طعمه شمشيرها و تيغ هاي ناجوانمردانه ظلم و ستم مي شد.

تاريخ مي گويد مصريان عادت داشتند زيباروترين دختران خود را به عنوان پيشكش و قرباني به رود نيل نثار كنند تا از فيض آب، در كشت محصولات خود بيشتر و متعادل تر بهره مند گردند. اينگونه قربانيها در ميان فنيقيان، كنعانيان، مردم روم و ديگر ملل باستان نيز رواج كامل داشت.

استاد بلاغي در كتاب فرهنگ قصص قرآن مي نويسد «نخستين قرباني كه در عالم صورت گرفت، قرباني دو پسر آدم بود، پس از آن



[ صفحه 86]



نوح، چون طوفان را به پايان برد، مذبحي ترتيب داد و بسياري از جانوران را در آنجا براي خود قرباني كرد. ابراهيم بوسيله ي نان و طعام هاي ديگر به خدا تقرب مي جست تا آنكه در خواب ديد در امتثال امر خداوند قرباني فرزند خويش را مي كند. چون فرزندش را رو بر خاك نهاد و كارد بر گلويش گذاشت خداوند قربانيش را پذيرفت و دستور داد تا گوسفندي را به جاي او ذبح كنند و به اين ترتيب عادت قرباني نمودن بشر كه تا زمان ابراهيم ميان مردم شايع بود منسوخ گرديد.» [1] .

بدين ترتيب بود كه با دست تواناي ابراهيم بت شكن و پيامبر عاليقدر نظام توحيدي رسم و سنت قرباني كردن انسان در برابر آلهه و خدايان شكسته شد. آئين اسلام نظام توحيدي ابراهيمي را امضاء كرد و سنت پسنديده ي آن پيامبر عاليقدر را پذيرفت. در اين خصوص و ديگر موضوعات متداول روز، مسائلي را كه به زيان و ضرر بشريت بود تغيير داد و آنها را در راه سعادت و هدايت و رشد و منفعت مردم به كار برد.