لغت جمعه از جمع و جماعت مي آيد و هر دو اين كلمه به معني گرد هم آمدن انسانها و ايجاد نزديكي بين افراد ساكن در يك شهر و محل مي باشد. جمع و اجتماع بزرگترين ارزش را براي اسلام دارد. اين امر چنان اهميت دارد كه حتي در سيستم معماري شهر نيز رعايت شده و مي شود. در محيط هائي كه اسلام حكومت دارد هنگامي كه مسلمانان دست به ساختن شهري مي زنند ابتداء مسجد جامعي مي سازند و بعد از آن شروع به ساختن بازار و نقاط ديگري مي كنند. اصولا جمع شدن و توجه به نواقص موجود در اجتماع بسيار اهميت دارد و از آنجائيكه اسلام ديني است اجتماعي كه بزرگترين اهميت و ارزش را بر جمع و اجتماع قائل است مسئله جمع و جامعه چنان ارزشمند است كه اسلام روزي را به آن نام اختصاص داده است و در قرآن نيز سوره اي به همين منظور و با همين نام آمده است. در اين سوره مباركه، خداوند متعال با توجه به عامل مهم اجتماع، جمع شدن در يك مكان را به تنهائي كافي نمي بيند بلكه، اين جمع و كنار يكديگر نشستن در صورتي داراي ارزش ذكر شده كه مسلمانان با ياد خدا و ذكر او از نارسائي ها و دردهاي اجتماعي خود



[ صفحه 64]



يكديگر را باخبر سازند. يك اجتماع زماني زنده و پاينده مي ماند كه ميان آحادش روابط مختلف انساني، به خصوص اجتماعي حكم فرما باشد و روز به روز نيز محكمتر و انساني تر گردد.

بي توجهي به اجتماع و جامعه اي كه انسان در آن زندگي مي كند بي توجهي به خود فرد محسوب مي شود، زيرا هر فردي خود نيز عضوي از يك جامعه است كه در آن زندگي مي كند، پس درد اجتماع را گفتن و ديگران را مطلع كردن و درمانش را مطالبه نمودن، بزرگترين نقش و ارزشي است كه يك جمع مي تواند داشته باشد. در سوره ي جمعه آيه 2، خداوند عالم سه لغت بسيار مهم و زيبائي را به كار مي برد «و إن كانوا من قبل لفي ضلال مبين». اين سه لغت بسيار گويا و مترقي است. اگر انساني در جمعي وارد بشود و نتواند از آن جمع استفاده بكند يا استفاده برساند آن جمع كار اصلي خودش را انجام نداده و آن كاركردي را كه بايد نخواهد داشت و اين انسانها در گمراهي آشكاري قرار مي گيرند. گمراهي آشكاري كه در قرآن آمده بسيار مهم است و اين گمراهي آشكار در طول تاريخ باعث ركود جوامع انساني شده است، زيرا انسانها در جمع بوده اند ولي آن طوري كه بايد از حال يكديگر آگاه نبوده اند. چون رشاد و ارشاد و هدايتي در كار نبوده است. و اجتماع آنان براساس اهداف غير انساني و غير الهي بوده است.

توجه به اجتماع انساني يعني توجه به انساني كه اجتماعي است و هرگز نمي تواند دور از جمع، زندگي نمايد، بنابراين جمع و نفس



[ صفحه 65]



اجتماع از ارزش و مقام خاصي برخوردار است و بايستي به آن توجه نمود. اين جمع شدن در يك روز - يعني جمعه - چنان مهم است كه در سوره جمعه آيه 9 آمده است كه «زماني كه ندا داده مي شود براي نماز جمعه، بشتابيد براي ياد كردن خدا و رها كنيد خريد و فروش را اين امر براي شما بهتر است»

همانطوري كه استنباط مي شود ارزش كار جمعي و رسيدن به درد اجتماعي از كسب و كار و تجارت مهمتر است. تجارت و كسب و كار داراي ارزش معيشتي و اقتصادي است ولي درد اجتماعي و حل و فصل آن به مراتب از آن ارزشمندتر است. چون با حل مسائل و مشكلات اجتماعي، مشكلات فردي و شخصي خود به خود حل شده مي باشد. شما زماني كه در نماز جمعه شركت مي كنيد خود را به ديگر افراد شهر نزديكتر مي بينيد و اين نزديكتر ديدن باعث ايجاد روابط برادرانه و انساني ميان انسانها مي شود و سپس حتي مي توانيد مشكلات خود را ذكر كرده و به راه حلهاي جديدي برسيد.