از مجموعه احاديث ياد شده، دو نكته ي ذيل به روشني معلوم مي گردد:

1. در حالت اختار و امكان دسترسي به اجزاء زمين، مانند خاك، سنگ، سنگريزه و رستني هاي آن (مگر خوردني ها و پوشيدني ها)، و در صورت فقدان عذر موجه (مانند سرما و گرماي شديد)، بايد بر زمين و روييدني هاي ياد شده سجده نمود.

2. تنها در صورت وجود عذر موجه و حالت اضطراري (مانند سرماي شديد و گرماي طاقت فرسا و يا فقدان اجزاء زمين) مي توان بر گوشه ي لباس و پارچه سجده كرد. و اين نكته، موضوعي است كه در روايات دو گروه شيعه و سني به چشم مي خورد.

از اين رو، مسلمانان شيعه و پيروان مكتب اهل بيت عليهم السلام، به پيروي از سنت رسول خدا صلي الله عليه و آله و سيره ي آن حضرت و رفتار عملي مسلمانان صدر اسلام و سخنان عترت پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله، در حالت اختيار، بر اجزاء زمين مانند سنگ، سنگريزه و يا قطعه اي از چوب و امثال آن سجده مي نمايند و از سجده بر پارچه ها، لباس و خوردني ها خودداري مي نمايند. و در اين راستا، به منظور ابراز



[ صفحه 71]



تذلل و فروتني بيشتر در مقابل خداوند بزرگ، ترجيح مي دهند بر خاك سجده نمايند، و لذا با تأسي به سيره ي صحابه و تابعان و اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله قطعه اي از تربت پاكيزه را براي سجده برمي گزينند تا بدين وسيله، بالاترين درجه ي تواضع خويش را در برابر پروردگار جهانيان ابراز دارند.

لازم به تذكراست كه رفتار ياد شده، تنها به شيعيان اختصاص ندارد، بلكه جمعي از شخصيت هاي معروف اهل تسنن نيز، همين راه را برگزيده اند كه به منظور رعايت اختصار، نمونه هايي از آن را (از ميان انبوه حكايت ها و نقل ها) از نظر شما مي گذرانيم:

1. گروهي از محدثان و مورخان اسلامي، چنين حكايت كرده اند:

«عمر بن عبدالعزيز - خليفه اموي - به خمره (نوعي حصير) اكتفا نمي كرد، بلكه مقداري خاك بر روي آن قرار مي داد و بر آن سجده مي نمود.» [1] .

2. از عروة بن زبير نقل شده كه خوش نداشت بر چيزي جز زمين، نماز بگزارد. [2] .



[ صفحه 72]



3. چنان كه قبلا نيز اشاره شد، نويسنده «الطبقات الكبري» چنين مي گويد:

«مسروق بن اجدع (يكي از تابعان) به هنگام سفر، خشتي را با خود برمي داشت تا در كشتي بر آن سجده نمايد.» [3] .

بر اين اساس، رويه ي مسلمانان شيعه، مبني بر التزام به سجده نمودن بر اجزاء زمين و رستني هاي آن - مگر خوردني ها و پوشيدني ها - و همچنين ترجيح دادن سجده بر خاك و قطعه اي از تربت پاكيزه و مقدس به منظور ابراز فروتني و تذلل بيشتر در برابر خداوند بزرگ، نه تنها از گردونه شرك خارج است، بلكه كاملا با روح توحيد و يگانه پرستي سازگار مي باشد و نظرياتي كه برخلاف آن وجود دارد، نوعي بدعت و تشريع بي پايه است كه سستي و بي پايگي آنها در پرتو دلائل مذكور مانند سنت و سيره ي پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله و سخنان و رفتار عملي صحابه و تابعين، و همچنين روايات اهل بيت عليهم السلام، به اثبات مي رسد، سخن ياد شده در زير، گواهي روشن بر اين مدعا است:

«حافظ ابوبكر بن ابي شيبه در كتاب خود (المصنف)، ج 2 از سعيد بن مسيب و محمد بن سيرين، چنين حكايت نموده است كه نماز بر «طنفسة» (كه نوعي



[ صفحه 73]



فرش كرك دار است)، امري محدث مي باشد. و از رسول خدا صلي الله عليه و آله به سند صحيح روايت شده است كه: بدترين امور، محدث ها هستند و هر امر محدثي بدعت است.» [4] .



[ صفحه 74]