محدثان هر دو گروه شيعه و سني برآنند كه رسول خدا صلي الله عليه و آله دو ميراث گرانبها از خود به جاي گذاشته و همه مسلمانان را به پيروي از آنان دعوت نموده و سعادت و هدايت مردم را در گرو تمسك به آن دو دانسته است، يكي كتاب خدا (قرآن) و ديگري اهل بيت و



[ صفحه 49]



عترت خويش.

در اين جا به عنوان نمونه، برخي از احاديث ياد شده را از نظر مي گذرانيم:

1. ترمذي در صحيح خود از جابر بن عبدالله انصاري و او از رسول خدا صلي الله عليه و آله چنين روايت مي كند [1] :

«اي مردم، من در ميان شما دو چيز را به جاي مي گذارم كه بدانها تمسك جوييد، هرگز گمراه نخواهيد شد، كتاب خدا و عترت خودم.»

2. همچنين ترمذي در كتاب ياد شده چنين مي نگارد:

«قال رسول الله صلي الله عليه و آله: إني تارك فيكم ما إن تمسكتم به لن تضلوا بعدي أحدهما أعظم من الآخر: كتاب الله حبل ممدود من السماء إلي الأرض و عترتي أهل بيتي و لن يتفرقا حتي يردا علي الحوض، فانظروا كيف تخلفوني فيهما». [2] .

«پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله فرمود: من در ميان شما دو چيز را به جاي خواهم گذاشت كه اگر بدانها تمسك نماييد، هرگز



[ صفحه 50]



پس از من گمراه نخواهيد شد، و يكي از آنها بر ديگري برتري دارد، كتاب خدا كه بسان رشته اتصال ميان آسمان و زمين است و عترت و اهل بيت من، آنان هرگز از يكديگر جدا نخواهند گشت تا در كنار حوض كوثر به من برسند، پس بنگريد چگونه پس از من با آن رفتار خواهيد نمود.»

3. مسلم بن حجاج در صحيح خود از پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله چنين روايت مي نمايد:

«ألا أيها الناس فإنما أنا بشر يوشك أن يأتي رسول ربي فأجيب و انا تارك فيكم ثقلين أولهما كتاب الله فيه الهدي و النور فخذوا بكتاب الله واستمسكوا به فحث علي كتاب الله و رغب فيه ثم قال: و أهل بيتي أذكركم الله في أهل بيتي أذكركم الله في أهل بيتي أذكركم الله في أهل بيتي». [3] .

«اي مردم، من بشري هستم كه نزديك است فرستاده ي خدا (قابض الأرواح) به سراغم بيايد و من به او پاسخ دهم، و من در ميان شما دو يادگار گرانبها به جاي مي گذارم، يكي از آنها كتاب خدا است كه نور و هدايت را در بر دارد، به كتاب خدا تمسك نماييد، آنگاه پيامبر



[ صفحه 51]



مردم را به قرآن ترغيب نمود و چنين افزود: و اهل بيت من، شما را به اهل بيت سفارش مي كنم، شما را به اهل بيت سفارش مي كنم، شما را به اهل بيت، سفارش مي نمايم.»

4. گروهي از محدثان اسلامي از پيامبر گرامي روايت نموده اند كه فرمود:

«إني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و أهل بيتي و إنهما لن يفترقا حتي يردا علي الحوض». [4] .

«من در ميان شما دو يادگار سنگين و گرانبها به جاي مي گذارم: يكي كتاب خدا قرآن و ديگري اهل بيتم، و اين دو هرگز از يكديگر جدا نخواهند گشت تا در روز رستاخيز در كنار حوض كوثر به من برسند.»

لازم به تذكر است كه احاديث اسلامي در اين زمينه، بيش از آن است كه در اين نوشتار بگنجد و محقق برومند سيد ميرحامد حسين، اسناد اين روايت را در كتاب «عبقات الأنوار» كه در شش جلد به چاپ رسيده است، گردآوري نموده.

در پرتو روايات ياد شده، به روشني معلوم مي گردد كه تمسك



[ صفحه 52]



به اهل بيت پيامبر و پيروي از آنان، در كنار كتاب خدا و سنت رسول گرامي، از ضروريات اسلام است و رها نمودن سخنان عترت، موجب ضلالت و گمراهي مي باشد.

اينك سؤالي كه در برابر ما خودنمايي مي كند اين است كه عترت پيامبر كه اطاعت از آنان، به فرمان رسول خدا بر ما واجب گرديده، چه كساني هستند؟ و لذا به منظور روشن شدن اين مسأله، با استناد به روايات اسلامي به بررسي معناي عترت پيامبر صلي الله عليه و آله مي پردازيم.