دسته اي از روايات، بر اين نكته دلالت دارند كه پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله مسلمانان را به سجده بر خاك، فرمان مي داد. در اين جا نمونه هايي از احاديث در اين زمينه را يادآور مي شويم:

1. ام سلمه، همسر پيامبر صلي الله عليه و آله، از آن حضرت حكايت مي كند كه فرمود:

«رخسار خود را براي خدا، بر خاك بگذار.» [1] .

2. عبدالرزاق در كتاب «المصنف» از خالد جهمي، چنين نقل مي كند:

«پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله مشاهده فرمود كه «صهيب» به هنگام سجود، از خاك پرهيز مي كند، بنابراين، به وي فرمود: اي صهيب، صورت خود را بر خاك بگذار.» [2] .



[ صفحه 27]



3. در كتاب «ارشاد الساري» چنين مي خوانيم:

«پيامبر گرامي به معاذ فرمود: صورت خود را بر خاك بگذار.» [3] .

4. در كتاب هاي كنزالعمال، الأصابة و أسد الغابة، چنين روايت شده است:

«پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله (به شخصي به نام رباح) فرمود: اي رباح، پيشاني بر خاك بگذار.» [4] .

نظير اين روايات، در بسياري از جوامع روايي اسلام اعم از اهل تسنن و اهل تشيع آمده است.

از واژه ي «ترب» در سخن پيامبر صلي الله عليه و آله دو نكته روشن مي گردد:

- يكي آن كه بايد انسان به هنگام سجود، پيشاني خود را بر روي «تراب» يعني خاك، بگذارد، ديگر آن كه اين رفتار، به دليل امر به آن، فرماني لازم الاجراء مي باشد، زيرا كلمه ي «ترب» از ماده هم خانواده تراب به معناي خاك گرفته شده و به صورت صيغه ي امر، بيان گرديده است.

روشن است كه فلسفه ي ترجيح سجده بر خاك، آن است كه اين رفتار، مظهر تواضع و خشوع در برابر آفريدگار جهان است و آدمي را از دوام تكبر و خودپسندي، مي رهاند.



[ صفحه 28]



از اين رو، پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله مي فرمايد:

«هرگاه يكي از شما نماز گزارد، بايد پيشاني و دماغ خود را بر زمين نهد تا خضوع و تذلل وي آشكار گردد.» [5] .