در قرآن زكات دهندگان با صفاتي توصيف شده اند. در واقع زكات به عنوان يكي از نشانه هاي عملي انسان هايي داراي اين صفات معرفي شده است. اين صفات در چند آيه از قرآن كه كلمه زكات در آن ها به كار رفته استخراج شده است.

دقت كنيد كه اين صفات شرايطي غير از زكات هم دارد.

1. همراهي با جماعت مسلمانان: در قرآن مي خوانيم: وَ اَقيمُوالصَّلوةَ وَ اتُوالزَّكوةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعينَ. (بقره، آيه 43)

يعني «نماز را به پاي داريد و زكات بدهيد و با خداپرستان حق را پرستش كنيد» در واقع زكات دادن خود نوعي همراهي و هماهنگي با مسلمانان است و از درد و رنج آن ها اطلاع يافتن و به كمكشان شتافتن است. قرآن اين همراهي را با كلام «واركعوا مع الراكعين» مورد تأييد قرار مي دهد.

2. نيكوكاري: در آيه 177 سوره بقره كساني را كه به يك سري از دستورات ديني از جمله نماز و زكات عمل مي كنند با صفت «برّ» توصيف مي كند. در تفسير نمونه جلد اول صفحه 598 مي خوانيم «برّ به معني توسعه و در معناي وسيع تر به معني نيكي است.» و ادامه مي دهند: «جالب اين است كه نمي گويد نيكوكار بلكه مي گويند نيكي به خاطر آن كه در ادبيات عرب هنگامي كه آخرين درجه تأكيد را در چيزي بيان مي كنند آن را به صورت مصدري مي آورند نه به صورت وصف». مثلاً علي عليه السلام عدل جهان انسانيت است؛ يعني علي عليه السلام آن چنان عادل است كه گويي خود تجلي عدل است. در اين جا بندگان را با برّ يعني نيكي خوانده؛ يعني آنان چنان در نهايت نيكوكاري قرار گرفته اند كه گويي خود تجلي نيكي هستند.

3. راستگويان: آنان كه ايمان مي آورند و ايمان قلبي خويش را با اعمالشان تأييد مي كنند، در ايمانشان صادق اند و يكي از نشانه هاي صداقت و راستگويي در ايمان زكات است. كه خداوند مي فرمايد:... اَلَّذينَ صَدَقُوا (بقره، آيه 177) اين توصيفي است كه در وصف بندگان نيكوكار خدا كه راستگويي خود را با اعمالشان ثابت كرده اند، هم چنين در آيه پنجاه و چهار و پنجاه و پنج سوره مريم مي فرمايد: وَاذْكُرْ فِي الْكِتابِ اِسْمعيلَ اِنَّهُ كانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ كانَ رَسُولاً نَبيّاً وَ كانَ يَأْمُرُ اهْلَهُ بِالصَّلوةِ وَالزَّكوةِ وَ كانِ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضيّاً «ياد كن در كتاب خود شرح حال اسماعيل را كه بسيار در وعده صادق و پيامبري بزرگوار بود و خانواده خود را به نماز و زكات امر مي كرد و او نزد خدا بنده پسنديده اي بود.» در اين جا نيز صادق بودن در وعده، متناظر با دستور به نماز و زكات بيان شده است.

4. پرهيزكاران: هُمُ الْمُتَّقون (سوره بقره، آيه 177) تقوا و پرهيزكاري كه در قرآن بسيار مورد توجه قرار گرفته معناي دقيق دارد كه بحث در مورد آن از حوصله اين مطلب خالي است. [1] همين بس كه ملاك برتري انسان ها نزد خداوند، تقواست.

5. برادر ديني مسلمانان: آن هنگام كه به فكر ساير مسلمانان هستيد و از ثروت خود به آن ها مي بخشيد، فقر و رنج آن ها، باعث نگراني شماست. رابطه برادري ديني بين شما برقرار است. كه خداوند مي فرمايد: فَاِخْوانُكُمْ فِي الدّينِ (سوره توبه، آيه 11)

6. نزد خداوند بنده اي پسنديده است كه او مي فرمايد: كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيّاً (سوره مريم، آيه 55)

7. همان گونه كه قبلاً گفتيم در سوره مؤمنون، آيه يك، با بيان «قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ» به توصيف صفات مؤمنان مي پردازد و زكات را نشانه مؤمن بودن مي داند. هم چنين در آيه دو، سوره نمل به مؤمنان اشاره مي كند و در آيه سه همين سوره زكات را يكي از نشانه هاي مؤمنان معرفي مي كند.

8. هُدًي وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنينَ الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكوةَ (سوره لقمان، آيه 3 و 4). محسن به معني نيكوكار و آن صفت ديگري است كه خداوند نمازگزاران و زكات دهندگان را با آن توصيف كرده و نويد هدايت شدن را به آن ها داده است.