شيوه آگاهي دادن قرآن بر اساس بشارت دادن و بر حذر داشتن است. وقتي به كاري نيك مي خواند بشارت پاداش عظيمي را ضامن اجراي آن قرار مي دهد. در آياتي كه دعوت به زكات داده شده خداوند پاداش هاي تقريباً متفاوتي را نيز بشارت داده است. اين پاداش هاي مختلف بي گمان به علت دستورهاي ديگري است كه همراه زكات دادن مطرح شده است. ما در اين جا سعي در معرفي اين پاداش ها داريم. بهتر است به اين نكته توجه كنيم كه تمامي پاداش هاي ذكر شده در اين جا يا به طور مستقيم در خود آيه ذكر شده يا در آيات قبل يا بعد صريحاً مربوط به آيات زكات است وگرنه مي توان با ربط دادن معني كلمات در جاي جاي قرآن پاداش هاي ديگري را نيز يافت كه البته انجام اين كار اگرچه جالب اما از حوصله اين مطلب خارج است، يك نمونه به عنوان مثال ذكر مي شود.

در آيه هفتاد و دو سوره توبه مي خوانيم: «وعدالله المؤمنين والمؤمنات جنات تجري من تحتهاالانهار خالدين فيها و مساكن الطيّبه في جنات عدن و رضوان من الله اكبر ذلك هوالغفور العظيم.» يعني: «خدا اهل ايمان از مرد و زن را فرموده كه در بهشت ابدي كه زير درختانش نهرها جاري است در آورد و در عمارت نيكوي بهشت منزل دهد و برتر و بزرگ تر از هر نعمت مقام رضا و خشنودي خدا را به آنان كرامت فرمايد و آن حقيقت پيروزي بزرگي است.»

همچنين در آيات ابتداي سوره مؤمنون انسان هاي مؤمن را خداوند به صفاتي توصيف مي كند از جمله نماز و زكات [1] بنابراين با ارتباط واژه «مؤمن» در اين دو آيه مي توان پاداش آيه هفتاد و دو سوره توبه را در ضمن پاداش هاي سوره مؤمنون آورد. همان گونه كه قبلاً هم ذكر شده در اين جا از چنين قياسي خودداري شده است.

همان گونه كه مي دانيم خدا با دستور زكات از بندگان مي خواهد بخشي از اموال خود را كه از راه هاي درست و ديني و انساني و با تلاش و زحمت به دست آورده اند، بدون هيچ چشم داشت مادي به بندگان خدا ببخشند و در اين راه نه تنها اظهار ناراحتي نكنند بلكه راضي و خوشحال نيز باشند و در چنين مواقعي بندگاني كه در درجات مختلف ايماني قرار دارند و شايد بسياري از حقايق ماوراء طبيعي را درك نمي كنند نگران و ترسان مي شوند از اين كه بخشي از ثروت خود را از دست مي دهند خداوند آن ها را به پاداشي نويد مي دهد و در مجموع با بيان اين وعده هاي راستين حقايق را براي آن ها آشكار مي كنند كه آنچه در راه پروردگارشان مي بخشند نه تنها از بين نمي رود بلكه نزد پروردگار چندين برابر مي شود. آن ها به اين وسيله از دام دنيا نجات مي يابند و سعادت دنيا و آخرت را به دست مي آورند پس نبايد از اين بخشش ترسان و محزون باشند چرا كه خوشنودي پروردگار بالاتر از هر چيز است.

فهرست پاداش هاي بشارت داده شده در قرآن:

الف) وَ ما تُقَّدِمُوا لِاَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَاللهِ (بقره، آيه 110) خداوند مي فرمايد: «آنچه براي خود از پيش مي فرستيد در نزد خدا خواهيد يافت.» آري شما زكات را از دست نداده ايد بلكه آن را به امانت نزد خداوند فرستاده ايد و چه امانت داري بهتر از پروردگار كه همه هستي ما از او است. به طور كلي در آيات مربوط به بخشش، مردم و خدا برابرند هر جا به مردم و بندگان خدا لطف و احساني مي كنيد گو اين كه آن كار را براي رضاي خدا انجام داده ايد و او پاداش دهنده شما است. در آيات بسياري مي خوانيم: اَقْرِضُوا اللهَ قَرْضَاً حَسَناً (مزمل، آيه20) آيا ما بندگان ناچيز مي توانيم چيزي به خدا قرض دهيم؟ يا معني درست آن است كه بگوييم خداوند بندگانش را آن قدر دوست دارد كه وقتي قرضي بي منت و بي ريا، قرضي نيكو به بندگانش مي دهيم او جبران مي كند. گو اين كه براي او كار كرده ايم و باز هم مي خوانيم: وَ ما تُقَدَّمُوا لاَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَاللهِ هُوَ خَيْراً وَ اَعْظَمَ اَجْراً (مزمل، آيه20) يعني: «هر عمل نيك كه از پيش فرستاده ايد پاداش آن را نزد خداوند بيابيد و آن اجر و ثواب آخرت بسي بهتر و بزرگ تر است.» خداوند در اين آيه بشارتي ديگر مي دهد آن چه نزد خدا مي فرستيم بهتر و بهتر و بيش تر و بيش تر شده و به سوي ما بازمي گردد.

ب) وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (بقره، آيه 277) يعني: «ترسي ندارند و غمي ندارند.» به راستي چه ترس و غمي باقي مي ماند وقتي خدا با توست؟! اگر بخشي از مال خود را به دستور او پرداخته اي، اگر هدف تو رضاي او بوده، هيچ عاملي تو را از پاي درنمي آورد. پس بي هيچ ترس و غمي كمر همت به انجام دستورات او ببنديم.

ج) وَ قالَ اللهُ اِنّي مَعَكُمْ (سوره مائده، آيه 12) خداوند با شماست آيا همراهي بهتر و تواناتر از خداوند مي شناسيد؟! او همراه شماست به شرط آنكه شما همراه بندگان او باشيد، بندگان او را در اموال خود همراه و سهيم بدانيد. اگر مي خواهيد با خدا باشيد يا اگر نمازگزار واقعي هستيد، پس بايد همراه بندگان او نيز باشيد و زكات يكي از اين راههاست.

د) لَاُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ (سوره مائده، آيه 12) آمرزش گناهان پاداش ديگري براي آنان كه با زكات دادن مهر تأييدي بر ايمان خود مي زنند و ثابت مي كنند لغزشهايشان از سر جهل بوده و نه عناد ورزيدن.

ه) وَلَاُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَاالْاَنْهارُ. (سوره مائده، آيه 12) بهشت زيبا نيز پاداش آنهاست كه زكات مي دهند. آن ها از هدايت يافتگان هستند. فَعَسي اُولئِكَ اَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدينَ (سوره توبه، آيه18) و هدايت شدن آن ها حاصل اعمال نيكشان در دنياست. آنان كه با نماز و زكات رابطه خويش با خدا و بندگان خدا را در دنيا محكم كردند و نگذاشتند دنيا آن ها را فريب دهد؛ از اموال دنياي خود گذشتند تا هدايت يابند.

و) و اما رحمت پروردگار كه بي مدد آن هرگز هدايت نمي شويم و سعادت آخرت را جز به مدد آن به دست نمي آوريم. مژده اي ديگر براي زكات دهندگان است. جاي تأمل است كه اين مژده سه بار تكرار شده و مورد تأييد قرار گرفته است كه مي فرمايد: لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ (سوره نور، آيه 56) و سَيَرْحَمُهُمُ الله (سوره توبه، آيه 71) و در نهايت مژده رحمت الهي. وَ رَحْمَتي وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ فَسَاَكْتُبُها لِلَّذينَ يَتَّقُونَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكوةَ (سوره اعراف، آيه 156)

ز) سَنُؤْتيهِمْ اَجْراً عظيماً (سوره نساء، آيه 162) اجر و پاداش عظيم براي زكات دهندگان است اما بي شك پاداش عظيم نزد پروردگار است. لَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِهِمْ (سوره بقره، آيه 277) كسي جز پروردگار قادر به پاداش دادن به اين بندگان سخاوتمند نيست كه زكات دادن را لطف خويش نمي دانند بلكه وظيفه اي كوچك مي شمارند.

ح) سوره مؤمنون، آيه 1، با: قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ، يعني «به راستي مؤمنان رستگار شدند» آغاز مي شود و بعد در آيات ابتداي اين سوره صفات مؤمنان را يك به يك مي شمرد در آيه چهار مؤمنان را كساني مي داند كه هميشه زكات خود را مي دهند.

ط) نگران روزي خود در اين دنيا نباشيد خداوند روزي دهنده بي منت است و هر چه در راه او بدهيد چند برابر و بي حد و حساب به شما پاداش خواهد داد. اين مژده اي است كه در آيه سي و هشت سوره نور به عنوان پاداش، بعد از آيه سي و هشت اين سوره مي آيد: لِيَجْزِيَهُمُ اللهُ اَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ؛ «خدا در مقابل بهترين اعمال ايشان جزا و پاداش عطا مي فرمايد و از فضل و احسان خويش (به هر كه بخواهد) بر آن ها مي افزايد و روزي بي حد و حساب مي بخشد.»

ي) در آيه پنجاه و پنج سوره نور وعده خلافت روي زمين را به مؤمنان صالح مي دهد. در آيه پنجاه و شش و پنجاه و هفت اين سوره مردم براي فراهم آوردن اين وعده بسيج مي شوند و يكي از وظايف آن ها در آيه پنجاه و شش، نماز و زكات معرفي مي شود. مي توان خلافت بر روي زمين را نيز پاداشي دانست كه در نتيجه تلاش مسلمانان و اجراي دستورات الهي نصيب آن ها مي شود.