نماز در آيينه ي آيات
در قرآن مجيد، كمتر عبادتي مانند نماز مورد اهميت قرار گرفته تا آن جا كه تقريبا در 104 مورد، كلمه ي «صلاة» (كه همان نماز است) و مشتقات آن آورده شده و در پانزده مورد خداوند، امر به آن نموده است و در چند مورد خطاب به خود پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله شده و آن حضرت را امر به نماز كرده است.
گذشته از اين ها، در قرآن اوامر و دستورهايي به منظور تشويق بندگان به بهره مند شدن از اين نعمت و عبادت بزرگ داده و فوايد و نتايجي براي نماز بيان شده است.
در اين فصل فهرست مجمل بعضي از آيات را به عنوان نمونه مي آوريم و در بخش هاي آينده به تفصيل درباره ي آن ها سخن خواهيم گفت.
از جمله اين كه قرآن نماز را نهي از فحشا و منكرات مي داند در آن جا كه مي فرمايد:
[ صفحه 30]
ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر [1] .
«به درستي كه نماز مانع (انسان) از فحشا و منكرات مي گردد».
در جاي ديگر نماز را سبب ياد خدا مي داند آن جا كه مي فرمايد: اقم الصلوة لذكري [2] .
«نماز را به خاطر ياد من به پا داريد».
در جاي ديگر نماز را وسيله ي رستگاري مؤمنان مي داند آن جا كه مي فرمايد:
قد افلح المؤمنون الذينهم في صلوتهم خاشعون [3] .
«مومنان (در دنيا و آخرت) به وسيله ي نماز رستگار مي شوند».
و آنان به واسطه ي اين كه نماز مي خوانند و در نمازشان خشوع دارند به پيروزي و رستگاري رسيده اند. [4] .
و در چند آيه مي فرمايد: در مشكلات خود از نماز كمك بگيريد از جمله اين آيه است.
واستعينوا بالصبر و الصلوة و انها لكبيرة الاعلي الخاشعين [5] .
«در مشكلات خود با صبر و نماز كمك بگيريد و اين نماز امري است بسيار بزرگ و دشوار مگر براي خداپرستان كه مشتاقانه به سوي او مي شتابند».
در جاي ديگر نماز را نشانه ي خرد و عقل مي داند آنجا كه مي فرمايد:
[ صفحه 31]
و اقاموا الصلوة و انفقوا مما رزقناهم سرا و علانية [6] .
از جمله ويژگي هاي «خردمندان وفاي به عهد كردن و پيمان نشكستن و صله ي رحم و دوستي با پدر و مادر و اقامه ي نماز و انفاق كردن به فقرا است» [7] .
و توجه نكردن به اين واجب بزرگ را علامت بي عقلي دانسته، از اين رو قرآن كريم داخل شدن بي دينان به جهنم را بي عقلي آنان بيان مي كند. آن جا كه مي فرمايد:
لو كنا نسمع او نعقل ما كنا في اصحاب السعير [8] .
وقتي جهنميان را به داخل دوزخ مي اندازند فرياد آنان بلند مي شود و مي گويند:
«اگر ما (دستورات رسولان خدا را) اطاعت مي كرديم يا از عقل و خرد بهره مند بوديم الان جايگاهمان در آتش دوزخ نبود».
در آيه اي با كمال صراحت ورود جهنميان را به آتش دوزخ، توجه نكردن به نماز و ترك آن بيان مي كند آن جا كه مي فرمايد:
ما سلككم في سقر قالو لم نك من المصلين [9] .
«قيامت وقتي از دوزخيان سئوال مي شود به چه علت شما داخل آتش شديد، (در جواب) مي گويند ما از نمازگزاران نبوديم».
در آيه ي ديگر راجع به بي توجهي و بي رقبتي و كسالت منافقان در نماز چنين مي فرمايد:
و اذا قامو الي الصلاة قاموا كسالي يراؤن الناس و لا يذكرون الله الا قليلا [10] .
[ صفحه 32]
«منافقان با خدا مكر و حيله كنند و خداوند نيز با آنان مكر مي كند (و مكرشان را باطل مي سازد و بر آن مكر و نفاق، منافقان را مجازاتشان هم مي كند) و چون آنان به نماز مشغول شوند با حالت كسالت و بي ميلي و براي رياكاري مكاز مي خوانند و ذكر خدا را نمي گويند مگر اندكي آن هم از روي ريا و خودنمايي».
در آيه اي اولين سفارشي كه عيسي از طرف خدا مطرح مي كند سفارش به نماز است. آن جا كه مي فرمايد:
و اوصاني بالصلاة و الزكاة ما دمت حيا [11] .
وقتي حضرت عيسي عليه السلام، بدون پدر از مادر متولد شد و مردم به مريم زخم زبان زدند و او را مورد تهمت قرار دادند، حضرت عيسي عليه السلام به زبان آمد و تهمت را از مادر خود دفع مي كند و از جمله مطالبي كه به بني اسرائيل گفت: اين بود كه فرمود:
«من هر كجا كه باشم خداوند وجود مرا براي جهانيان پربركت و رحمت گردانيد و تا زنده ام به عبادت و اقامه ي نماز و پرداخت زكات سفارش كرده است».
و درباره ي ضايع كنندگان نماز مي فرمايد:
فخلف من بعدهم خلف اضاعو الصلاة و اتبعو الشهوات فسوف يلقون غيا [12] .
«سپس جانشين مردمان با ايمان و با تقوا و خداپرست قومي مي آيند كه نماز را ضايع مي كنند و از شهوت ها پيروي مي نمايند، آنان به زودي كيفر گمراهي خود را خواهند يافت».
و ده ها آيه ي ديگر كه به مناسبت هر بحثي در جاي خود خواهد آمد.
[ صفحه 33]
پاورقي
[1] سوره عنكبوت (29) آيه 45.
[2] سوره طه(14)20.
[3] سوره مؤمنون، آيه 2.
[4] سوره ي مؤمنون آيه ي 1 و 2.
[5] سوره ي بقره، آيه ي 44.
[6] سوره ي رعد، آيه ي 21.
[7] سوره ي رعد، آيه ي 19 تا 21.
[8] سوره ي ملك، آيه ي 10.
[9] سوره ي مدثر، آيه ي 42 تا 43.
[10] سوره ي نساء، آيه ي 141.
[11] سوره ي مريم، آيه ي 31.
[12] سوره ي مريم، آيه ي 59.