حديثي چند در سحر خيزي
از وصاياي پيامبر صلي الله عليه و آله با حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام چنين است:
«بر تو باد به نماز شب و اين جمله را چهار مرتبه تكرار فرمود». [1] .
و جاي ديگر با پسر عمش فرمود:
«اي علي سه شادماني براي مومن است؛ يكي ملاقات برادران و ديگر افطار رمضان و سه ديگر نماز در پايان شب». [2] .
و دگر بار فرمود:
«خداوند حضرت ابراهيم عليه السلام را به دوستي برنگزيد جز براي اطعام و نماز شب در آن هنگام كه مردم همه در خواب بودند». [3] .
[ صفحه 145]
و از صادق آل محمد عليهم السلام مروي است:
«خداوند عزوجل فرمود: ثروت و فرزندان زينت حيات دنيا هستند و اما يازده ركعت نماز شب كه بنده در پايان شب مي گذارد زينت سراي آخرتند». [4] .
و حضرت ختمي مرتبت صلي الله عليه و آله در جاي ديگر فرمودند:
«رحمت خدا باد بر آن مرد كه برخيزد شب و نماز گزارد و بيدار كند زنش را و اگر برنخاست بر چهره اش آب زند و رحمت بر آن زن كه برخيزد براي نماز و بيدار كند شوهرش را و اگر برنخاست بر چهره اش آب ريزد». [5] .
از معني: «ان ناشئة الليل» از حضرت امام صادق عليه السلام پرسيده شد فرمودند:
«برخاستن شب هنگام است از بستر تا در پيشگاه پروردگارت به عبادت بايستي و در اين كار جز او را اراده نكرده باشي». [6] .
و همين فراز را از حضرت امام باقر عليه السلام پرسيدند فرمود:
«آن برخاستن آخر شب است». [7] .
از آيه: «و سبحه ليلاً طويلا» از امام صادق عليه السلام پرسيده شد فرمود: «مراد نماز شب است». [8] .
[ صفحه 146]
باري هر آن دري كه روي اولياء حق و بندگان صالحش باز شد در سحر و از بركت تهجد و نماز شب بود.
به شب معراج احمد بود بريار
به غارش در سحر گه شد خريدار
به شب موسي تجلي گاه رب شد
به طورش آن همه نجوي به شب شد
به اسري محمل احمد كشيدند
به حرايش، به شب خيزي گزيدند
(مولف)
سحر، چه لغت زيبايي، سحر عروس اوقات است؛ سحر شاه گل ساعات است؛ سحر وقت مناجات است؛ سحر ساعت درگشاي است؛ سحر نصف النهار جلوه وصال است. خوبان از آن دم كه سپيده دم را دم فرو بندد در انتظار شب اند و چون شب در آيد در انتظار سحر.
حضرت باقر عليه السلام چون سحر برمي خاست و به نماز وتر مي رسيد و دست به قنوت مي گشاد سر به سوي آسمان مي كرد و در ناله هاي اشك آلود اين گونه زمزمه داشت:
«پروردگارم بنده اي به پيشگاه تو ايستاده كه هر چند خوبي و نيكي دارد نعمتي از جانب تو دارد و سپاسش در برابر نعمت هاي تو بس اندك است؛ گناهش بس بزرگ است كه آمرزش آن جز به دست تو نيست. پروردگارم تو خود بودي كه در كتابت با پيامبرت فرمودي: بودند كه شب را اندكي مي خفتند و در سحرگاهان لب به استغفار
[ صفحه 147]
مي گشودند؛ اين بنده خفتنش بدرازا كشيد و قيامش در پيشگاه تو اندك است؛ هم اكنون سحر آمده؛ و من از گناهانم به استغفار در پيشگاهت لب گشوده ام؛ استغفار آن عبد كه نفع و ضررش، حيات و مرگ و رستاخيزش هيچكدام در دست او نيست». [9] .
و سپس تر به سجده مي افتاد.
[ صفحه 148]
پاورقي
[1] من وصايا النبي لاميرالمؤمنين: عليك بصلاة الليل «يكررها اربعاً». محمد صلي الله عليه و آله، بحارالانوار 74.
[2] يا علي ثلاث فرحات للمؤمن: لقي الاخوان و الافطار من الصيام و التهجد من آخر الليل. محمد صلي الله عليه و آله، بحارالانوار 77.
[3] ما اتخدالله ابراهيم خليلاً الا لاطعامه الطعام و صلاته باليل و الناس نيام. محمد صلي الله عليه و آله، بحارالانوار 74.
[4] ان الله عزوجل قال «المال و البنون زينت الحيات الدنيا ان الثماني ركعات يصليها العبد آخر الليل زينة الاخرة. امام صادق عليه السلام، بحارالانوار 83.
[5] رحم الله رجل قام من الليل فصلي و ايقظ امراته فصلت فان ابت نضح في وجهها الماء رحم الله امراته قامت من الليل فصلت و ايقظت زوجها فان ابي نضهت في وجهه الماء. محمد صلي الله عليه و آله سنن الرسول 2.
[6] قيام الليل عن فراشه بين يدي الله عزوجل لا يريد به غيره. امام صادق عليه السلام، تفسير نور الثقلين 5.
[7] هي قيام في آخر الليل. امام باقر عليه السلام تفسير نور الثقلين: 5.
[8] و سبحه ليلاً طويلا: صلوة اليل. امام صادق عليه السلام تفسير نور الثقلين: 5.
[9] هذا مقام من حسنانة نعمة منك و شكره ضعيف و ذنبه عظيم و ليس له الا دفوك و رحمتك فانك قلت في كتابك المنزل علي نبيك المرسل صلي الله عليه و آله «كانوا قليلاً من الليل ما يهجعون و بالاسحار هم يستغفرون» طال هجوعي و قل قيامي و هذا السحر و انا الستعوك لذنبي استغفار من لم يجد لنفسه ضراً و لا نفعاً و لا موتاً و لا حياتاً و لانشورا ثم يحز ساجدا». فروع كافي 3: 325.