ره آورد ديگر نماز و نيايش آن است كه روح نظم و انضباط را - كه خود يكي از رازهاي موفقيت و پيروزي است - در گستره ي جان و كران تا كران زندگي انسان شكوفا مي سازد و او را ياري مي كند تا در زندگي و در روابط خود با ديگران بر اساس انضباط مترقي و



[ صفحه 179]



آزاد منشانه برنامه ريزي و رفتار نمايد.

چرا كه نماز به او مي آموزد كه بايد وقت شناس باشد و در فرصتي مقرر نماز بخواند، و بداند كه پيش و پس افتادن و خارج از نظم و انضباط رفتار كردن باعث مي شود تا نمازش درست نباشد.

افزون بر آن، نماز به او مي آموزد كه آداب و مقررات ديگر نماز همچون نيت، قيام، تكبيرةالاحرام، قرائت، قنوت، ركوع، سجود، تشهد، تسبيحات چهارگانه و سلام نماز را بايد براساس مقررات و ترتيب و پياپي و بجا انجام دهد، و نه پس و پيش و نامنظم؛ و اين رعايت مقررات و ظرافت ها نيز روح نظم پذيري را در نمازگزار مي دمد و رعايت انضباط را شكوفا مي سازد و به او ياري مي دهد تا در ديگر ميدان هاي زندگي نظم آزادمنشانه و انضباط محاسبه پذير را سرلوحه ي كار خويش قرار دهد.

تازه اين همه، پرتوي از نظم آفريني نماز و نيايش به صورت فردي است، اما اگر نمازها با در نظر گرفتن شرايط لازم، به جماعت خوانده شود، اين رهاورد زندگي ساز چندين و چند برابر مي گردد.

با اين بيان رهاورد زيباي ديگر نماز و نيايش آن است كه روح نظم و انضباط را در جان انسان شكوفا مي سازد و به او ياري مي رساند تا در روابط خود با ديگران، براساس انضباط آزادمنشانه و مسئوليت آفرين رفتار نمايد؛ چرا كه از ديدگاه اسلام، نه بي نظمي و فقدان انضباط آزادمنشانه پذيرفته است و نه نظم گورستاني و كوركورانه كه هر كدام يكي از عوامل عقب ماندگي و بدبختي است.

اميرمؤمنان در واپسين لحظه ها و در آخرين پيام خويش، هم به



[ صفحه 180]



نماز و نيايش سفارش مي كند و هم به اصل مترقي و موفقيت ساز نظم و انضباط آزادمنشانه و مي فرمايد:

«أوصيكما و جميع ولدي و أهلي و من بلغه كتابي بتقوي الله، و نظم أمركم؛»

شما و همه ي فرزندان و خاندانم و هر كسي را كه وصيت نامه ام به او مي رسد به پرواي خدا، و نظم و آراستگي در كارها سفارش مي كنم.

آري، بايد همه ي برنامه ها و سياست ها و كارهاي دين و دنياي شما بر اساس نظم و انضباط و ساماندهي علمي و فكري و تجربي و تخصصي و عادلانه و آزادمنشانه و انساني باشد.



[ صفحه 181]