در انجام نماز و نيايش بهتر و برتر، با دو دسته شرايط رو به رو مي گرديم كه هر دو سازنده و اوج بخش است؛ چرا كه در گام نخست با يك سلسله شرايط آشنا مي شويم كه به آنها مقدمات لازم و شرايط درستي نماز مي گويند، اما در گام دوم با يك سلسله شرايط رو به رو مي گرديم كه به آنها شرايط كمال و در خور پذيرفته شدن نماز در بارگاه خدا گفته مي شود.

اين جاست كه روايات از اين شرايط و نيز از موانع پذيرفته شدن نماز در بارگاه خدا هشدارها مي دهند؛ براي نمونه:



[ صفحه 174]



از پيامبر آورده اند كه فرمود:

«لا تقبل صلاه شارب الخمر اربعين يوما الا أن يتوب؛» [1] .

نماز و نيايش ميگسار تا چهل روز پذيرفته نمي شود، مگر آنكه توبه نمايد. و نيز فرمود:

«من اغتاب مسلما او مسلمة لم يقبل الله صلاته و لا صيامه اربعين يوما الا ان يغفر له صاحبه؛» [2] .

كسي كه غيبت مرد يا زني درستكار را بكند، خداوند تا چهل روز نماز و روزه اش را نمي پذيرد، مگر آنكه فرد مورد غيبت را بيابد و او، وي را ببخشد.

و نيز فرمود:

«من اكل حراما لم يقبل الله منه صرفا و لا عدلا؛ و الصرف النافلة و العدل الفريضة؛» [3] .

هر شب فرشته اي ندا مي دهد كه:هان اي مردم، كسي كه حرامخوارگي كند، خدا از او نه نماز نافله اي را مي پذيرد و نه نماز واجب را. [4] .

و نيز فرمود:

«من أكل لقمة حرام لم تقبل له صلاة اربعين ليلة، و لم يستجب له دعوة اربعين صباحا، و كل لحم ينبته الحرام فالنار اولي به؛» [5] .

كسي كه غذاي حرام بخورد، تا چهل شب، نمازش پذيرفته نمي شود، و تا چهل روز دعا و خواسته اش شنيده و برآورده نمي گردد. و هر گوشتي كه غذاي



[ صفحه 175]



حرام آن را در پيكرش رويانده است، آتش دوزخ بر آن سزاوارتر است.

و باز در بياني ديگر فرمود:

«من كان له امرأة تؤذيه لم يقبل الله صلاتها و لا حسنة من عملها حتي تعينه و ترضاه و ان صامت الدهر؛» [6] .

زني كه همسرش را بيازارد، نماز و نيايش و كارهاي نيك او مورد پذيرش بارگاه خدا قرار نمي گيرد، گرچه هميشه روزه دار باشد. مگر آنكه به همسرش ياري رساند و برابر مقررات، خشنودي خاطر او را فراهم آورد.

از امام علي عليه السلام آورده اند كه فرمود:

«لا يقبل الله الصلاة ممن منع الزكاة؛» [7] .

خدا نماز كسي را كه زكات و حقوق مالي خود را نپردازد، نمي پذيرد.

اين منطق نشانگر رابطه ي نماز با رعايت حقوق جامعه و مردم است.

از امام صادق آورده اند كه در هشداري فرمود:

«ان الرجل ليكذب الكذبة فتحرم به صلاة الليل؛» [8] .

كسي دروغي را سر هم مي كند، و به كيفر آن، توفيق نماز و نيايش شبانه از او سلب مي گردد.

و باز هم از پيامبر آورده اند كه فرمود:

«لا يقبل الله صلاة خمسة نفر: ألابق من سيده، و امرأة لا يرضي عنها زوجها، و مدمن الخمر،... و آكل الربا؛» [9] .

خداوند نماز پنج گروه را - تا كار خود را اصلاح نكنند - نمي پذيرد:



[ صفحه 176]



1. نماز كسي كه به جاي تلاش سازنده در راه رشد و آزادي خويش برابر مقررات عادلانه و انساني، از كارفرماي حق شناس خويش بگريزد:

2. نماز زني كه همسرش از منطق و منش و رفتار ناسنجيده ي او ناخشنود باشد و او در راه خودسازي و اصلاح خود نكوشد؛

3. نماز كسي كه ميگساري و بدمستي كند؛

4. نماز كسي كه پدر و مادرش را برنجاند؛

5. و ديگر نماز رباخوار و مردم آزار و پايمال كننده ي حقوق مردم.

و همين گونه نماز زمامدار خودكامه، امام و پيشواي تحميلي، فرد و جامعه ي حرامخوار، كسي كه زكات و حقوق مالي خود را نپردازد، و نيز كسي كه به خصلت هاي نكوهيده اي چون خودپسندي و خود برتربيني آلوده باشد، برابر روايات رسيده نماز اينان هم پذيرفته نمي شود.

روشن است كه وقتي فرد و خانواده و جامعه و مديريت نمازگزار در انديشه ي رسيدن به نمازي كامل و مورد قبول بارگاه خدا باشند و تنها به نمازي جهت اسقاط وظيفه بسنده نكنند، مي كوشند تا از سويي اين موانع پذيرفته شدن نماز را از زندگي و دنياي وجود خود بزدايند و دور سازند و از ديگر سو شرايط پذيرفته شدن آن را فراهم آورند، كه اين دو رشته تلاش و جهاد مبارك چه اثر كمال بخش و اوج دهنده اي در انديشه و منش و روش و رفتار آنان مي نهد و تا كجا سازنده و انسان پرور خواهد بود.

با اين بيان نماز و نيايش، افزون بر اثر پالايندگي و بهداشت روح و اخلاق، اثر اوج دهنده نيز در زندگي انسان خواهد داشت.



[ صفحه 177]