در برخي از آيات و روايات در قالب مثال و تشبيه معقول به محسوس، به اين نكته ي ظريف تربيتي و اصلاحي توجه داده شده است، كه اگر گناه و حق كشي و ستم به خود و ديگران بسان زخم هايي است كاري كه بر روح و جان انسان مي نشيند، و آن را مجروح و مصدوم و گاه عليل و ذليل و زمين گير مي سازد، نماز واقعي داروي شفابخش اين زخم هاي دردناك و كشنده است، و نيايش راستين مرهمي است كه اثر مخرب آن را بهبود مي بخشد و ياد خدا زنگارهاي آينه ي جان را مي زدايد و به آن صيقل و شفافيت مي دهد، و در نتيجه نماز و ياد خدا وسيله ي رسيدن به مقام پرفراز توبه و تصميم به جبران و اصلاح و شستشوي آثار گناه و راه جلب آمرزش خداست.

پيامبر در نقش سازنده ي نماز و اثر شوينده و زنگارزداي آن از گستره ي دل و بهسازي آن در به انديشي و به منشي و به روشي و به رفتاري مي فرمايد:

«أرأيتم لو أن نهرا بباب أحدكم يغتسل منه خمس مرات هل يبقي من درنه من شي ء؟

قالوا: لا.

قال: فذلك مثل الصلوات الخمس يمحو الله بهن الخطايا؛» [1] .



[ صفحه 164]



به من بگوييد كه اگر نهري از آب زلال بر در خانه ي شما روان باشد و يكي از شما روزي پنج مرتبه خود را در آن بشويد، آيا از چرك و چربي او چيزي مي ماند؟

گفتند: نه.

فرمود: داستان شما و اين نهر آب زلال بسان نمازهاي پنج گانه است، كه اگر شما آن ها را آن گونه كه شايسته است بخوانيد، لغزش ها و گناهان را محو و اثر آن ها را مي زدايد.

و در بياني ديگر آمده است كه از ياران پرسيد:

«لو كان علي باب دار أحدكم نهرا واغتسل في كل يوم منه خمس مرات أكان يبقي في جسده من الدرن شي ء؟

قالوا: لا.

قال: فان مثل الصلوة كمثل النهر الجاري كلما صلي كفرت ما بينهما من الذنوب؛» [2] .

اگر نهري از آب زلال و بهداشتي بر در خانه ي يكي از شما روان باشد و او هر روز پنج مرتبه خود را در آن بشويد، آيا از چرك و چربي و عرق و آلودگي بدن او چيزي مي ماند؟

گفتند: نه.

فرمود: داستان اثر گناه شو و نقش زنگارزداي نمازهاي پنج گانه، بسان اين نهر آب زلال است، كه هرگاه نمازگزاري نمازي را آن گونه كه شايسته است بخواند، اثر لغزش و گناهي را كه ميان دو نماز از او



[ صفحه 165]



سرزده است، از ميان مي برد.

و نيز فرمود:

«و ظهوركم ثقيلة من اوزاركم فخففوا عنها بطول سجودكم...؛» [3] .

هان اي مردم! شانه هايتان از گراني بار گناهانتان سنگيني مي كند، پس آن را با سجده هاي طولاني سبك كنيد...،

و نيز فرمود:

«ان لله ملكا ينادي عند كل صلاة: يا بني آدم! قوموا الي نيرانكم التي أوقدتموها علي أنفسكم فأطفؤها بالصلاة؛» [4] .

خدا فرشته اي دارد كه به هنگامه ي فرارسيدن وقت هر نمازي بانگ مي زند كه: اي فرزندان آدم، به پا خيزيد و آتش هايي كه بر جان خود برافروخته ايد به وسيله ي نماز و نيايش خاموش كنيد.

و امام عسكري از آن حضرت آورده است كه فرمود:

«من صلي الخمس كفر الله عنه من الذنوب ما بين كل صلاتين و كان كمن علي بابه نهر جار يغتسل فيه خمس مرات لا تبقي عليه من الذنوب شيئا الا الموبقات التي هي جحد لنبوة و لامامة او ظلم اخوانه المؤمنين؛» [5] .

كسي كه نمازهاي پنج گانه را - آن گونه كه شايسته است - بخواند، خدا گناهاني را كه در فاصله ي نمازها، از او سر مي زند - اگر از حقوق مردم نباشد - از كارنامه اش مي زدايد.

وصف او، بسان كسي است كه بر در خانه اش آب زلالي روان باشد، و او در



[ صفحه 166]



شبانه روز، پنج بار خود را در آن شستشو دهد، كه در آن صورت چيزي از آثار گناه در او نمي ماند، مگر آنكه رسالت و يا امامت بنده ي برگزيده اي، با لجبازي نپذيرد و يا بر همدينان و همنوعان خويش ستم روا دارد و حقوق آنان را پايمال سازد.