نماز و نيايش به خاطر نقش تربيتي و پيوند دادن انسان با خدا و معنويت، شيطان را از انسان دور و دمدمه هايش را در نمازگزار بي اثر مي سازد.

پيامبر در اين مورد فرمود:

«الصلاة تسود وجه الشيطان، و الصدقة تكسر ظهره، و التحاب في الله يقطع دابره؛ فاذا فعلتم ذلك تباعد منكم كمطلع الشمس من مغربها؛» [1] .

نماز و نيايش خالصانه و عارفانه با خدا، چهره ي شيطان را سياه مي كند، و صدقه و دهش، كمر او را مي شكند، و دوستي در راه خدا، دم او را مي برد، و آن گاه



[ صفحه 111]



كه چنين رفتار كرديد، آن موجود پليد و تاريك انديش به فاصله ي خاور تا باختر از شما دوري مي جويد.

از برخي سخنان حكمت آموز پيامبر چنين دريافت مي گردد كه: فرد گسسته ي از نماز و نيايش، در روز رستاخيز با «قارون» و همانندهاي او برانگيخته خواهد شد؛ چرا كه انسان با گسستن از خدا، در انديشه و منش و رفتار، بسان «قارون» و «فرعون» و «هامان» - كه از پليدترين استبدادگران و خودكامگان تاريخ بودند - مي شود و به مقررات خدا و حقوق مردم بها نمي دهد و در نتيجه همدم و همراه آنان مي گردد.

اهميت و نقش و ويژگي نماز در تربيت انسان و اثرگذاري آن در سرنوشت ديگر اعمال او از نظر پيامبر به گونه اي است كه در روز رستاخيز نخست به نماز و نيايش انسان مي نگرند، آن گاه به كارهاي ديگر عبادي و ديني او.

به همين جهت است كه اگر نماز و نيايش انسان چنگي به دل زد، ساير اعمال او را در پرونده اش خواهند ديد، وگرنه بي فايده است و گويي ارزش ديدن نخواهد داشت.

در اين مورد از بزرگ پيشواي توحيد و تقوا، پيامبر گرامي آورده اند كه فرمود:

«اول ما ينظر في عمل العبد في يوم القيامة في صلاته؛ فان قبلت نظر في غيرها و ان لم يقبل لم ينظر في عمله بشي ء؛» [2] .



[ صفحه 112]



نخستين چيزي كه از مجموع كاركرد بندگان خدا در روز رستاخيز مورد نگرش و بررسي فرشتگان قرار مي گيرد، نماز و نيايش اوست؛ اگر نماز و نيايش او، مورد پذيرش بارگاه خدا گرديد، به ديگر كارهاي او هم نظر مي كنند وگرنه ديگر به آن ها توجهي نخواهد شد.

و نيز در اهميت نماز و نيايش در روز رستاخيز و حسابرسي فرمود:

«اول ما يحاسب به الصلاة؛» [3] .

نخستين چيزي كه مورد محاسبه قرار مي گيرد نماز است.

و نيز در زيبا و با معنويت و كامل خواندن نماز و نيايش فرمود:

«الصلاة ميزان فمن أوفي استوفي؛» [4] .

نماز، بسان ميزان است، كسي كه آن را به صورت كامل انجام دهد پاداش كامل مي گيرد.