چنين به نظر مي رسد كه انجام نماز و نيايش در روز بيشتر از شب سفارش شده است.

شايد بدان جهت كه انسان در غوغاي روز و وسوسه هاي گوناگون آن، بيشتر نياز به يك نيروي معنوي براي سلامت انديشه و روان و رفتار، از خواب و آرامش شب دارد، به ويژه كه ممكن است بيشتر ساعت هاي شب در خواب باشد و از انگيزه ها و عوامل لغزاننده در امان بماند.

قرآن در اين مورد مي فرمايد:

«و اقم الصلوة طرفي النهار و زلفا من الليل ان الحسنات يذهبن السيئات ذلك ذكري للذاكرين -



[ صفحه 66]



واصبر فان الله لا يضيع اجر المحسنين -» [1] .

و در دو سوي روز - كه آغاز و انجام آن باشد - و نيز آغازين ساعات شب، نماز را بر پا دار، چرا كه نيكي ها و كارهاي شايسته، آثار زشت و تباهگر بدي ها را از ميان مي برد.

اين بيان روشن براي پند گيرندگان و كساني كه درست مي انديشند، پندي است جاودانه.

و تو اي پيامبر! شكيبايي پيشه ساز كه خدا پاداش نيكوكاران را تباه نمي گرداند.

و نيز مي فرمايد:

«حافظوا علي الصلوات و الصلوة الوسطي و قوموا لله قانتين.

فان خفتم فرجالا او ركبانا فاذا امنتم فاذكرو الله كما علمكم ما لم تكونوا تعلمون -» [2] .

در تمامي نمازها، به ويژه نماز ميانه، مراقب باشيد و فروتنانه براي پرستش خدا و عمل به دستورات او به پاخيزيد.

و اگر از شرارت دشمن يا خطري جدي بيمناك شديد، و نتوانستيد به گونه اي شايسته و بايسته، نماز بخوانيد، در آن صورت، پياده و در حال راه رفتن يا سواره، نماز بگزاريد؛ و آن گاه كه آسوده خاطر شديد، خدا را ياد كنيد و همان سان نماز بگزاريد كه خدا آن را ضمن آنچه نمي دانستيد به شما آموخت.

دليل اين سفارش بيشتر به نماز و نيايش در هر شرايط و موقعيتي آن است كه انسان در ساعت هاي روز و در حال بيداري، بيشتر مورد



[ صفحه 67]



هجوم هوس ها و وسوسه هاي شيطاني و دمدمه هاي همنوعان بي فرهنگ از درون و برون دنياي وجود خويش قرار مي گيرد، و گويي به همين جهت است كه خداي فرزانه نماز و نيايش را براي آغاز روز، نيمه ي روز، و پايان روز مقرر مي دارد، تا انسان مترقي و كمال جو به بركت نماز و ياد خدا در دام هوس فكري، فرهنگي، هنري، اخلاقي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي و قضايي گرفتار نگردد.

و نيز شايد بدان دليل در روايات براي حضور در نماز و نيايش گروهي و عمومي بسان نماز جماعت، سفارش شده است، كه در ساعات فراغت و تعطيل - بسان شب و روز جمعه و تعطيل - امكان لغزش و قانون شكني بيشتر است و شيطان و شيطان صفت، آسان تر به سراغ انسان مي آيد، و حضور در نماز و نيايش عمومي - اگر سرشار از معنويت و اخلاص باشد، و حساب شده و با شرايط كامل فكر و منطق و منش و رفتار امام جماعت و جمعه برگزار گردد، و از آن به عنوان يك ابزار براي هدف هاي پنهان زورمداري و فرصت فريب و ريا و عوام بازي بهره گيري نگردد، مي تواند روح و دل انسان كمال جو و آزادمنش را از وسوسه هاي ابليسي و دمدمه هاي نفساني و تحريكات بدانديشان و خودكامگان در امان دارد.