از نقش هاي معنوي و تربيتي نماز و نيايش، آن است كه انسان نمازگزار و نيايشگر را در برابر ناهنجاري هاي اخلاقي و رفتاري و گناه و حق كشي بيمه مي كند و او را از در غلتيدن به بدبختي و انحراف



[ صفحه 62]



نجات داده و به انساني مقاوم و شكست ناپذير در برابر نفس سركش و خودخواه و نوع خودكامه تبديل مي سازد.

قرآن در اين مورد مي فرمايد:

«ان الانسان خلق هلوعا -

اذا مسه الشر جزوعا -

و اذا مسه الخير منوعا -

الا المصلين -

الذين هم علي صلاتهم دائمون -

و الذين في أموالهم حق معلوم -

للسائل و المحروم -

و الذين يصدقون بيوم الدين -

و الذين هم من عذاب ربهم مشفقون -

ان عذاب ربهم غير مأمون -

و الذين هم لفروجهم حافظون -

الا علي أزواجهم أو ما ملكت أيمانهم فانهم غير ملومين -

فمن ابتغي وراء ذلك فأولئك هم العادون -

و الذين هم لاماناتهم و عهدهم راعون -

و الذين هم بشهاداتهم قائمون -

و الذين هم علي صلاتهم يحافظون -

أولئك في جنات مكرمون -» [1] .



[ صفحه 63]



راستي كه انسان سخت آزمند آفريده شده است.

هنگامي كه بدي به او برسد، سخت بي تابي مي كند؛

و هنگامي كه خيري به او برسد، سخت بازدارنده است،

جز نمازگزاران [راستين]:

همان كساني كه بر نماز و نيايش خود پايداري مي ورزند،

و همانان كه در ثروتشان بهره اي است معلوم،

براي درخواست كننده و محروم،

و آنان كه روز پاداش را باور مي دارند،

و آنان كه از عذاب پروردگارشان [براي اصلاح ناپذيران] ترسانند،

چرا كه از عذاب پروردگارشان آسوده خاطر نمي توانند بود.

و كساني كه دامان خود را نگاه مي دارند،

مگر بر همسران خود و يا كنيزانشان، كه نكوهش شده نيستند.

پس هر كس فراتر از آن را بجويد، آنان خود از مرز گذرنده اند.

و آنان كه امانت ها و پيمان هاي خود را پاس مي دارند،

و آنان كه براي گواهي هاي [عادلانه ي] خود [آماده] ايستاده اند.

و آنان كه بر نمازهاي خود مراقبت مي نمايند،

آنان هستند كه در بوستان هايي [از بهشت پرناز و نعمت] گرامي داشته مي شوند.

با اين بيان، نماز و نيايش آگاهانه و خالصانه و هماره، انسان را از در غلتيدن به پستي ها و پلشتي ها حفظ نموده و به ارزش ها و آزادمنشي ها آراسته مي سازد، و اين همان اثر دگرگون ساز تربيتي و اخلاقي نماز در سالم سازي ساختار انديشه و منطق و رفتار و منش



[ صفحه 64]



انسان است.

كوتاه سخن آن كه از ديگر آيات و نيز آموزه هاي حكمت آموز اهل بيت يا آموزگاران و مفسران راستين قرآن به روشني دريافت مي شود كه نماز و نيايش در ساختار فكر و انديشه و منش و رفتار انسان اثر ژرفي در جهت اوج و رشد خواهد داشت.