خصوصيات شخصيتي؛ از نظر «گزل» سنِ در خود فرو رفتن و به تفكر پرداختن است و به اصطلاح روانشناسي آن را «درونگرا» مي گويند.

خصوصيات جسمي؛ قد و وزن به طور محسوس رو به افزايش مي گذارد (قد در دختران و وزن در پسران) در اين سن دختران به 95% رشد جسمي خود مي رسند. خواب و خوراك نوجوانان در اين سن كاهش مي يابد و به استحمام و نظافت خيلي علاقه نشان نمي دهند، برعكس، به ورزش خيلي علاقمندند. تمايلات جنسي آنها به وسيله ي صحبت كردن در امور جنسي افزايش مي يابد. اغلب نوجوانان در اين سن عاشق چهره هاي معروف سينما و قهرمانان سينما مي شوند، كه البته موقتي و زودگذر است و مي توان آن را اولين تظاهر جنسي دانست.

خصوصيات رفتاري و رواني؛ اغلب نوجوانان در اين سن حركات دست و سر دارند به طوري كه اغلب سؤالات را با شانه يا ابرو پاسخگويي مي كنند. جمع آوري كلكسيون در اين سن قدري كاهش مي يابد و بيشتر به حل جدول و معما و بازي هاي كارتي مي پردازند. و عده اي هم كارهاي فني را ترجيح مي دهند به رفتن باشگاه ها علاقمند



[ صفحه 169]



مي شوند؛ كتاب خواندن را دوست دارند. پسران از فيلم هاي ورزشي و پرماجرا استقبال زياد مي كنند و دختران فيلم هاي عشقي را ترجيح مي دهند. عكاسي مورد توجه آنها قرار مي گيرد. در اين سن پسرها بيشتر كارهاي مكانيكي ذوقي و مهارتي را دوست دارند و دختران خياطي، نقاشي، نويسندگي و غيره را... علاقه به كار كردن پيدا مي كنند و به نوع لباس خود اهميت مي دهند و به همين جهت قدري خرده گير مي شوند. اين سن از لحاظ رواني به مراتب آرامتر از سن دوازده سالگي است؛ گاهي شاد و گاهي افسرده هستند. اما خيلي حساس هستند.

نوجوان در اين دوره نوعي اضطراب دائم نسبت به عدم موفقيت در مدرسه و عدم كسب محبوبيت بين دوستان و اقوام دارد. به جاي حسادت، سعي مي كند آنچه را كه مورد حسادتش بوده است به دست بياورد. به عيوب خود حساس مي شود و سعي در برطرف كردن آنها دارد چون خيلي زودرنج و حساس است والدين بايد از انتقاد كردن از او پرهيز كنند. گاهي از اوقات لج بازي مي كند؛ قهر مي كند؛ انتقاد مي كند. زود تحت تأثير گروه همسالان خود قرار مي گيرد؛ كمتر از دوازده ساله ها دروغ مي گويد و يا تقلب مي كند.

خصوصيات اجتماعي؛ قابل اعتمادتر و وظيفه شناس تر از دوازده سالگي مي باشند، آنها هنوز زياد اجتماعي نبوده و بيشتر گوشه نشيني و تفكر اختيار مي كنند كه نشانه درون آگاهي آنها است و نبايد زياد نگران آنها شد. ممكن است ساعت ها در اطاق خود تنها به كتاب خواندن و يا تجزيه و تحليل امور زندگي بپردازند. به طوري كه گاهي احساس خستگي و چشم درد يا سر درد مي نمايند. دختران گروه هايي براي خود تشكيل مي دهند و پسران كمتر از سنين ديگر براي خود دوست مي گيرند.

سيزده سالگي بهترين سن تأثيرپذيري است و معلمان و مربيان بايد از اين موقعيت استفاده كنند؛ زيرا به مدرسه خيلي علاقمند هستند و به كمك معلم احتياج دارند؛ به پول زياد بي علاقه نيستند و به اصول مذهبي نيز اهميت مي دهند، نوجوانان در اين سن سعي مي كنند از خانواده دوري كرده و به دوستان و گروه متصل شوند.