در اين بخش، مطالب داخل گيومه از كتاب «خلاصه مقالات تبليغ و تبليغات»، گردآوري و تنظيم احمدرضا حيدري، انتشارات سازمان تبليغات اسلامي

جايگاه تبليغ

«دعوت به حق، رساندن پيام حق به مردم از رسالت هاي اصلي انبياء و اولياء (صلوات اللّه عليهم) بوده است. مفهوم رسالت همان ابلاغ پيام خداوند به انسان هاست. اين ابلاغ، به وسيله ي مردان بزرگي كه براي تربيت افراد بشر مبعوث شده اند، انجام گرفته است تا مشعل هدايت را در جوامع بشري، روشن نگاه دارند و هدف آفرينش را كه همان عبوديت و تكامل انسان است، تأمين نمايند.» بنابراين جايگاه بلاغت و تبليغ هسته محوري و معنايي رسالت انبيا را در ارسال پيام خداوند به بشر براي نجات و سعادت او تشكيل مي دهد.

تبليغ و رعايت اولويت ها

يكي از تدابير راهبردي در تبليغ، تعيين اولويت ها و رعايت سلسله مراتب ابلاغ پيام به حسب زمان، مكان، موقعيت و نياز مخاطبان مي باشد. «در ابلاغ رسالت خداوند و تصدي امر تبليغ، بايد ابتدا، پايه ي روحي افراد را محكم نمود و به آن سر و سامان داد. تحكيم اعتقاد به توحيد و روز جزاء، زيربناي حركت تبليغي انبياء است. ساختن انديشه انسان ها و جهت الهي دادن به حركات و سكنات آنان، اگر عملي شد، مسير انسان به گونه اي تنظيم مي شود كه رعايت اصول اخلاقي و آداب اجتماعي از لوازم آن مي باشد.» هر چند تعيين اين اولويت ها خود به ملاك ها و منابع معتبر و مقتضي نيازمند است اما تشخيص مبلّغ در شناخت ضرورت ها و مقتضيات جامعه مي تواند در اين زمينه راهگشا باشد.

تناسب ظرفيت ها و تبليغ

براي يك مبلّغ آگاه و كارآزموده بررسي ظرفيت روحي و ارزيابي مقدار تحمل انسان ها، امري مهم و اجتناب ناپذير است، او نمي تواند همه ي واقعيت ها را در همه ي شرايط به همه افراد جامعه عرضه نمايد.

امام صادق عليه السلام از رسول اللّه (ص) نقل مي كند:

«انا معاشر الانبياء امرنا ان نكلم الناس علي قدر عقولهم».

«ما از ناحيه خداوند مأموريت داريم، با مردم به قدر كشش عقلشان سخن گوييم.»



[ صفحه 123]



اغلب آسيب هاي تربيتي كه در خلال تبليغات دلسوزانه رخ مي دهد ناشي از عدم رعايت ظرفيت مخاطب و بي توجهي به درك و عقل و علاقه ي او مي باشد. آنچه كه در فصل هاي پيشين بدان اشاره شد، برملا كننده ي همين آسيب ها و زياده روي ها در فرآيند تبليغ بود.

تنوع در كار دعوت به حق

نوآوري، خلاقيت و ايجاد شرايط جديد به تناسب نياز مخاطب و جو حاكم بر جامعه يكي از اصول كارساز و جذاب در فرآيند تبليغ مي باشد. «منظور داشتن تناسب روحي و تأثير گذاشتن در نفوس بايد مورد توجه باشد گاهي انسان هايي پيدا مي شوند كه با موعظه ارشاد مي شوند و بعضي با دليل و برهان محكم و قاطع. پس تنوع و دگرگوني در كار تبليغ لازم است.» استفاده از شرايط متنوع فرهنگي و آشنايي با آداب و فرهنگ مخاطب مي تواند كثرت روش هاي تبليغي را توسعه دهد.

تبليغ بر اساس عبوديت نسبت به خداوند

«در مكتب وحي بنيانگزاران اديان الهي، همه ي تلاش ها، جهادها، گفت و شنودها، مقاومت ها، بايد بر اساس عبوديت انسان در پيشگاه خداوند شكل گيرد، تمام توجه بايد به متمركز شدن حركات در راه رسيدن به حق معطوف گردد.» تمايز يافتگي تبليغ در مكتب اسلام برخورداري مبلّغ از جوهره ي عبوديت و معنويت در محور خداپرستي معنادار مي شود. در عبوديت و پرستشگري است كه خلوص و يگانگي گوينده بر روح و روان مخاطب تأثير مي گذارد.

انبياء بزرگ همگي خود عامل به آنچه مي گفتند بودند و مؤمن و مخلص بودند در تمام مراحل عبوديت از توجه به ماديات و اصل قرار دادن عالم ماده پرهيز مي كردند.

رضاي خداوند بهاي تبليغ است

سيره انبياء بزرگ، بر اين بوده است كه پاداش از مردم در برابر دعوت به حق مطالبه نمي كردند.

«قل لا اسئلكم عليه من اجر» اين روش پيامبران است. اين اصل مهم، تبليغ را از استفاده ي ابزاري و توجيه اهداف مشخصي و سليقه اي باز مي دارد و ناظر بر صداقت و بي ريايي رفتار و گفتار تبليغ كننده است. اگر رضايت خداوند محور همه ي عناصر تبليغي قرار گيرد آفات احتمالي كه در هر شرايطي مبلغ را تهديد مي كند از بين مي رود.



[ صفحه 124]