همانطور كه در درس اوّل گفته شد خداوند بزرگ با معرّفي دين اسلام، برنامه و مجموعه دستورهايي را براي ما بيان كرده است تا براي خوشبخت شدن از روي آن برنامه و بر طبق آن دستورها رفتار كنيم. به اين مجموعه دستورهاي خداوند «احكام» گفته مي شود.

بر شما دانش آموز عزيز پوشيده نماند كه همه نظرهايي را كه مرجع تقليد در رساله توضيح المسائل يا استفتائات مي نويسد از احكام خداوند به شمار مي آيند.

دانشمندان علوم اسلامي، احكام را در يك دسته بندي به پنج دسته زير تقسيم كرده اند:

1. كارهايي كه بايد آنها را انجام داد و اگر كسي از انجام آنها خودداري كند مجازات مي شود.

اين قبيل كارها را «واجب» مي نامند؛ مانند نماز،



[ صفحه 17]



روزه، امر به معروف و نهي از منكر، و رعايت پوشش اسلامي.

2. كارهايي كه بايد از آنها دوري كرد وگرنه مجازات دارد؛ مانند دروغ گفتن، برداشتن مال ديگران، پشت سر ديگران حرف زدن، گوش دادن به موسيقي مبتذل، نگاه كردن به نامحرم و ارتباط نامشروع با نامحرم. اينگونه كارها را «حرام» مي گويند.

3. كارهايي كه انجام آنها واجب نيست و انجام ندادن آنها عذاب ندارد ولي اگر كسي آنها را انجام دهد خداوند به او پاداش مي دهد؛ مثل: صدقه دادن، كمك كردن به افراد ضعيف و ناتوان، احترام به بزرگترها، رفتن به مسجد، شركت در نماز جماعت. به اين دسته كارها «مُسْتَحَبّ» گفته مي شود.

4. برخي از كارها مانند كارهاي حرام ممنوع نيستند و اگر كسي آنها را انجام دهد خداوند مجازاتش نمي كند، هرچند كه انجام ندادن آنها بهتر است و خداوند به انسان پاداش نيز مي دهد. به اين كارها «مَكْرُوه» گفته مي شود؛ مانند: پوشيدن لباس تنگ، پوشيدن لباسي كه عكس صورت دارد به هنگام نماز، پوشيدن لباس سياه و چرك در نماز، خوردن غذاي داغ، و ساكت شدن در بين نماز براي شنيدن حرف ديگران.

5. كارهايي كه انجام دادن و انجام ندادن آنها يكسان است و پاداش و عذابي در پي ندارد چنين كارهايي «مُباح» نام دارد؛ مانند: مسافرت، راه رفتن، و نشستن.



[ صفحه 18]