همانطور كه در درس يك گفته شد خداوند بزرگ با معرّفي دين اسلام، برنامه و مجموعه دستورهايي را براي ما بيان كرده است تا براي خوشبخت شدن از روي آن برنامه و بر طبق آن دستورها رفتار كنيم. به اين مجموعه دستورهاي خداوند «احكام» گفته مي شود.

دانشمندان علوم اسلامي، احكام را در يك دسته بندي به پنج دسته ي زير تقسيم كرده اند:

1. كارهايي كه بايد آنها را انجام داد و اگر كسي از انجام آنها خودداري كند مجازات مي شود.

اين قبيل كارها را «واجب» مي نامند؛ مانند نماز، روزه، امر به معروف و نهي از منكر، و رعايت پوشش اسلامي.



[ صفحه 17]



2. كارهايي كه بايد از آنها دوري كرد وگرنه مجازات دارد؛ مانند دروغ گفتن، برداشتن مال ديگران، پشت سر ديگران حرف زدن، گوش دادن به موسيقي مبتذل، نگاه آلوده به نامحرم و ارتباط نامشروع با نامحرم. اينگونه كارها را «حرام» مي گويند.

3. كارهايي كه انجام آنها واجب نيست و انجام ندادن آنها عذاب ندارد ولي اگر كسي آنها را انجام دهد خداوند به او پاداش مي دهد؛ مثل: صدقه دادن، كمك كردن به افراد ضعيف و ناتوان، احترام به بزرگترها، رفتن به مسجد، شركت در نماز جماعت. به اين دسته كارها «مُسْتَحَبّ» گفته مي شود.

4. برخي از كارها مانند كارهاي حرام ممنوع نيستند و اگر كسي آنها را انجام دهد خداوند مجازاتش نمي كند، هرچند كه انجام ندادن آنها بهتر است و خداوند به انسان پاداش نيز مي دهد. به اين كارها «مَكرُوه» گفته مي شود؛ مانند: پوشيدن لباس تنگ، پوشيدن لباسي كه عكسِ صورت دارد به هنگام نماز، پوشيدن لباس سياه و چرك در نماز، خوردن غذاي داغ، ساكت شدن در بين نماز براي شنيدن حرف ديگران.

5. كارهايي كه انجام دادن و انجام ندادن آنها يكسان است و پاداش و عذابي در پي ندارد چنين كارهايي



[ صفحه 18]



«مُباح» نام دارد؛ مانند: مسافرت، راه رفتن، و نشستن.