پس از وقوف به موقعيت مسجد، پرداختن به چگونگي تأسيس مسجد در مدينه با رويكردي تاريخي خالي از لطف نيست. لذا در اين بخش به صورت مختصر به ساخت مسجد قبا و نيز مراحل مختلف تأسيس مسجد در مدينه اشاره شده است و از نحوه ورود پيامبر به مدينه و تعيين زمين مسجد و مشاركت عمومي پيامبر و مردم در ساخت مسجد و نيز طرح بناي مسجد كه در مناسبت كامل با روح اسلام بود، سخن به ميان آمده است.

بديهي است كه تفصيل اين مراحل را بايد در كتب معتبر تاريخي جستجو كرد و در اينجا به تناسب اين نوشتار صرفاً به اشاراتي اكتفا شده است.