يكي از بهترين كارها توبه و استغفار است و بهترين وقت هم براي استغفار، هنگام سحر است. چه خوب است انسان در سحرگاهان از جا برخيزد و مشغول به استغفار و خواندن دعاهاي توبه اي كه از ائمه ي طاهرين عليهم السلام وارد گرديده است خصوصا دعاهاي صحيفه ي سجاديه بالأخص دعاي سي و يكم كه در مورد توبه است و همچنين مناجات خمسة عشرة بالأخص مناجات يكم كه مناجات تائبين است و بايد هنگام خواندن، معاني آن ها را متذكر باشد و سعي كند كه حالش با گفتارش يكي باشد.

تكرار توبه و استغفار چنان چه حضرت صادق عليه السلام فرمودند كه رسول خدا صلي الله عليه و اله در هر شبانه روز يك صد مرتبه به سوي خدا توبه مي كرد و از او طلب آمرزش مي خواست بدون اين كه گناهي از او سر زند و از هيچ مجلسي بر نمي خواست مگر بيست و پنج بار استغفار كند و نيز فرمود: هر گاه بنده اي زياد استغفار جويد نامه عملش در حالي كه مي درخشد بالا مي رود.



[ صفحه 215]



حضرت رضا عليه السلام فرمود: مثل استغفار چون برگي است بر درختي كه بجنبد و پياپي از آن برگ ريزد؛ و كسي كه از گناهي استغفار كند در حالي كه از آن گناه دست بر نداشته باشد مثل كسي است كه خدا را مسخره كرده.

هر چند در هر وقت كه حالت توبه و دعا باشد در آن وقت خوب است، ليكن سحر كه ثلثي از آخر شب است تا طلوع فجر، اثر خاصي در پاك شدن از گناهان دارد و در چند جاي قرآن به آن تذكر داده و مستغفرين در سحر را مورد ثناي خود قرار داده و آن را از صفات اهل تقوا و بهشتيان شمرده.



شو قليل النوم مما يهجعون

باش در اسحار از يستغفرون



حضرت لقمان به فرزندش سفارش مي كند به سحرخيزي؛ زيرا در آن وقت چيزها به انسان مي دهند.

مي فرمايد: اي فرزندم! مبادا از سحرخيزي غافل گردي، اي فرزندم خروس از تو فهميده تر، زرنگ تر و داناتر نباشد در سحرخيزي؛ زيرا خروس در سحر بر مي خيزد و طلب آمرزش و استغفار مي كند، مبادا او زرنگ تر از تو باشد برخيزد و تو در خواب باشي و سحرخيز نباشي؟!



بانگ برداشته مرغ سحري

كرده بر خفته دلان پرده دري



هيچ از جاي نمي خيزي تو

الله الله چه گران خيزي تو



آري تو اي انسان عزيز! زودتر از ديگران بيدار شو، پيش از گل نرگس و ياسمن چشم بگشا و جلوتر از مرغ سحر صدايت را بلند كن به آواز «اذكر الله و لا تكن من الغافلين» به ياد خدا باش و جزء غافلان نباش.

آدم آن نيست كه با صداي مرغ سحر از خواب بيدار شود، آدم آن است كه پيش از مرغ سحر به شور و نوا برخيزد و سبوح قدوس گويد.

آري اي فرزندم و اي عزيزم! مبادا خروس در صبح و سحرخيزي از تو



[ صفحه 216]



زرنگ تر و هوشيارتر و تيزتر باشد به اوقات نماز، آيا نمي بيني كه به هنگام هر نماز اعلام دخول وقت نماز را مي كند و مراقب نماز است و هر سحرگاهان ندا به آواز بلند سر مي دهد در حالي كه تو در خوابي. [1] .



هنگام سپيده دم خروس سحري

داني كه چرا همي كند نوحه گري؟!



يعني كه نمودند در آئينه صبح

كز عمر شبي گذشت و تو بي خبري