اذان
طريقه ي اذان طبق دستور رسول اكرم صلي الله عليه و آله هيجده جمله و چنين است. [1] .
[ صفحه 44]
الله اكبر الله اكبر الله اكبر الله اكبر
(خداوند از هر چيز برتر و والاتر است)
اشهد ان لا اله الا الله اشهد ان لا اله الا الله
(گواهي مي دهم كه خدائي جز خداي يكتا نيست)
اشهد ان محمدا رسول الله
(گواهي مي دهم كه محمد رسول خداست) [2] .
صلي الله عليه و آله
حي علي الصلوة حي علي الصلوة
(بشتاب به سوي نماز)
[ صفحه 45]
حي علي الفلاح حي علي الفلاح
(بشتاب به سوي رستگاري)
حي علي خيرالعمل حي علي خيرالعمل [3] .
[ صفحه 46]
الله اكبر الله اكبر
خداوند از هر چيز برتر و والاتر است
لا اله الا الله لا اله الا الله
خدائي جز خداي يكتا نيست
پاورقي
[1] به موجب روايات معتبر اسلامي اقامه و اذان همزمان با وجوب نماز تشريع و مانند ساير احكام اسلامي از جانب خداوند بر پيامبر صلي الله عليه و آله وحي شده و پيامبر عليه السلام بلال را براي گفتن اذان منصوب كرد (منتخب كنزالعمال در حاشيه مسند احمد ج 3، السيرة الحلبيه ج 1، فتح الباري ج 2، مجمع الزوائد ج 1) نه اينكه بعضي از صحابه آن را خواب ديده و به پيامبر صلي الله عليه و آله ديكته كرده باشد ـ تعاليم الهي بالاتر از اينست كه با وجود پيامبر، در خواب فردي ديگر تشريع شود و پيامبر صلي الله عليه و آله از او تبعيت كند!! آن حضرت در اصل تشريع احكام با كسي مشورت نمي كرد بلكه آنچه بر او نازل مي شد ابلاغ مي فرمود، مشورت آن حضرت در امور دنيوي و يا در شيوه ي اجراي احكام بود نه اصل تعاليم.
[2] جمله «اشهد ان عليا ولي الله» جزء اذان و اقامه نيست به عنوان تبرك و تيمن گفته مي شود و نيز سفارش شده كه آل محمد را پس از نام محمد صلي الله عليه و آله نام ببريم و از آنها ياد كنيم از ميان اهل البيت عليهم السلام، علي عليه السلام كه نخستين مسلمان و نخستين نمازگزار و نخستين وصي و جانشين و نخستين امام و افضل اهل البيت است بعد از نام پيامبر صلي الله عليه و آله نام برده مي شود تا همواره رهبري بعد از پيامبر يادآوري گردد.
[3] طبق مذهب اهل البيت عليهم السلام جمله ي «حي علي خيرالعمل» جزء اذان و اقامه است، از ابي محذوره يكي ديگر از مؤذنين پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده كه رسول خدا صلي الله عليه و آله به او فرمود در اذان «حي علي خيرالعمل» بگويد (البحر الزخار ج 2 ص 291 و سنن بيهقي)
مالك بن انس از نافع نقل مي كند عبدالله ابن عمر گاهي بعد از حي علي الفلاح مي گفت «حي علي خيرالعمل» (منتخب العمال در حاشيه المسند، دلائل الصدق ج 3) همچنين ليث بن سعد از نافع آن را روايت كرد.
اما به گفته ابن شاذان در الايضاح ص 201، عمر بن خطاب به نظر شخصي خود حي علي خيرالعمل را از اذان و اقامه حذف كرد تا مردم جهاد را رها نكنند (موطا مالك، سيره ي حلبي، المحلي ابن خرم، شرح تجريد قوشجي و علل الشرايع)
بايد گفت در زمان رسول خدا صلي الله عليه و آله جهاد از هر وقت ديگر مهم تر و بيشتر مورد نياز بود معذلك در اذان «حلي علي خيرالعمل» گفته مي شد و مسلمانان نيز مشتاقانه و بانشاط بسيار به جهاد مي رفتند اگر دستور عمر به دليل مصلحت موقت و تشويق مردم به جهاد صادر شد نبايد براي هميشه ادامه يابد چون ديگر آن مصلحت و علت موقت وجود ندارد. لازمست همه ما مسلمانان به سنت پيامبر صلي الله عليه و آله برگرديم و حي علي خيرالعمل را در نماز و اقامه از ياد نبريم حتما آن را ترك نگوئيم.
(درباره ي اضافه كردن جمله «الصلوة خير من النوم» به گفته مالك در موطا روزي مؤذن به نزد عمر رفت تا وقت نماز صبح را به او اعلام كند ديد عمر خوابست مؤذن براي متوجه ساختن عمر گفت: نماز از خواب بهتر است (الصلوة خير من النوم) و عمر پس از بيدارشدن گفت اين جمله را در اذان صبح اضافه كنيد.