1. الگوهاي مذهبي موظفند اين واقعيت را بپذيرند كه هر نوع عمل، رفتار و كردار آنها در معنويات، ايمان و رفتار مردم، تأثير خواهد داشت؛ چنان كه پيغمبر اسلام صلي الله عليه و آله مي فرمايد:

صنفان من أمتي اذا صلحا صلح الناس و اذا فسدا فسد الناس: العلماء و الأمراء؛ [1] .

دو گروه از امت من هستند كه اگر صالح شوند، مردم صالح مي شوند و هنگامي كه فاسد شوند، مردم فاسد مي شوند: اول، عالمان و دوم، سلاطين و حاكمان.

با كمي دقت معلوم مي شود، اين نظريه از واقع بينانه ترين ديدگاه ها است.

نكته ي ديگر آن كه رهبران ديني بايد در اعمال و به كارگيري روش هاي تربيتي، همانند اسوه ي عالم امكان، حضرت محمد صلي الله عليه و آله اعتدال و ميانه روي و ظرفيت افراد را در نظر داشته باشند و از روش هاي مفيدي مانند: استدلال، تشويق، تحسين و تكريم و ديگر روش هاي سازنده، استفاده كنند و از استبداد، خشونت و تمسخر پرهيز نمايند.

2. بر تاركان معنويات و نماز لازم است گفته شود كه اولا، اگر چه علما و الگوهاي ديني وظيفه دارند به آن چه مي گويند عمل كنند، لكن ما هم وظيفه



[ صفحه 173]



داريم به دنبال حق باشيم و ملاك عمل براي ما حقانيت حرف و منطق باشد، نه حقانيت مبلغ. به همين مطلب، اميرمؤمنان عليه السلام تصريح مي فرمايد:

انظر الي ما قال و لا تنظر الي من قال؛ [2] نگاه كن، ببين چه مي گويد و نگاه نكن چه كسي مي گويد.

3. بايد دانست كه همه الگوهاي ديني يكسان نيستند. چه بسيارند از الگوهاي مذهبي در طول تاريخ و زمان حاضر كه بهترين آدميان روي زمين مي باشند و ما مي توانيم با اين بهترين ها ارتباط برقرار كنيم و آنها را الگو و سرمشق خود قرار دهيم.