يكي از عوامل حضور قلب، انتخاب مكاني مخصوص براي عبادت



[ صفحه 118]



است. تأثير انتخاب مكان مخصوص براي نماز، از جهت تداعي معاني مي باشد، چرا كه هر مكان و هر زمان مخصوص، معاني اي را كه با آن زمان و مكان انس گرفته در ذهن انسان حاضر مي كنند؛ مثلا وقتي به مسجد مي رويم، عبادت و مناجات كردن به ذهن مي آيد، لذا انتخاب مكان نماز و مناجات در منزل موجب اين مي شود كه وقتي در آن مكان مي ايستيم، احساس قرب و نزديكي به خداوند مي كنيم - مانند كسي كه وارد منزل محبوب باشد - و نورانيت و روحانيت خاصي در خود مي يابيم كه همه ي اينها موجب تحصيل حضور قلب مي شود.

خود به خود با وارد شدن در مكان مخصوص، اغيار از دل خارج شده، با خدا بودن و در محضر او بودن به خاطر مي آيد و به همين جهت است كه در روايات متعددي آمده كه مستحب است انسان در خانه اش اتاقي مخصوص براي عبادت و نماز داشته باشد، كه از جمله ي آن روايات دستور امام صادق عليه السلام به حزير است كه فرمود:

اتخذ مسجدا في بيتك؛ [1] .

در خانه ات مسجدي و مكاني براي نماز بساز.

و در روايت ديگر از امام صادق عليه السلام آمده است:

قال علي عليه السلام قد اتخذ مسجدا في داره، ليس بالكبير و لا بالصغير؛ [2] .

علي عليه السلام در منزلش مكاني را براي عبادت انتخاب كرده بود كه نه بزرگ بود و نه كوچك.



[ صفحه 119]



از آثار انتخاب مكان مخصوص، تلقين و تفهيم اهميت نماز به قلب است، چرا كه با انتخاب چنين مكاني، قلب اهميت نماز را باور مي كند و همين القاي اهميت نماز، موجب تحصيل حضور قلب مي شود.

رفتن به مسجد، همين اثرها و بيشتر از آنها را دارد، زيرا جو حاكم بر مسجد بر روح آدمي اثر مي گذارد و انسان را براي توجه به خدا آماده مي كند. اضافه آن كه مسجد خانه ي خدا است؛ بدان معنا كه آن مكان را محل راز و نياز و عبادت قرار داده است؛ يعني، آن جا را محل ملاقات و حضور با بندگانش قرار داده است؛ چنان كه عارف معروف، قاضي سعيد مي گويد: بدان كه مكان ها در محبوب ساختن دل از خدا و توجه به آن حضرت مؤثرند مگر صاحب دلاني كه هيچ حالي آنان را از حال ديگر مشغول نمي سازد؛ هم چنين عارف نامي ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي قدس سره مي گويد:

لازم است هنگامي كه آهنگ مسجد مي نمايي و قصد احرام حضور خانه ي خدا مي كني، به اندازه ي توانايي ات در شناخت آداب حضور كوشا باشي، زيرا هر چه معرفت بيشتر باشد، عمل باارزش تر است و مراعات ادب، سبب تقرب بنده به خدا مي شود. كسي كه آداب حضور را رعايت كند، اين عمل سبب قرب او به خدا مي شود و قرب هم، سبب قبولي اعمال است، بلكه نقش قبولي و هدف قبولي اعمال، نهايت آرزوي هر آرزومندي است. [3] .

و در كتاب مصباح الشريعه در اين مورد از امام صادق عليه السلام روايت شده كه آن حضرت فرمود:



[ صفحه 120]



هر گاه به مسجدي رسيدي، پس بدان كه تو آهنگ سلطان بزرگ و ملكي عظيم نمودي كه بر بساطش جز پاكيزه شدگان، ديگري پاي ننهد... پس در پيشگاه او به عجز و تقصير اعتراف نما، چرا كه تو قصد عبادت و انس با او نموده اي؛ پس اسرارت را بر او عرضه نما و بدان كه پنهان و آشكار همه ي مخلوقات را او مي داند و ذره اي بر او پوشيده نيست و در حضور او هم چون فقيرترين و بي چيزترين بندگان باش و قلبت را از هر آن چه كه تو را از او به خود مشغول گرداند و حجاب بين تو و او گردد خالي كن، چرا كه جز پاكيزه ترين و خالص ترين دل ها را نپذيرد... [4] .