آمادگي براي نماز در تحصيل حضور قلب و كنترل قوه خيال در نماز، نقش به سزايي دارد. اگر هر عملي و يا گفتاري از انسان بدون مقدمه صادر گردد، ناقص خواهد بود. لذا آدميان براي انجام اموري كه برايشان مهم است، مقدماتي را فراهم مي كنند تا عمل مورد نظر، به بهترين شكل انجام گيرد؛ مثلا براي رفتن به ملاقات شخصيت بزرگي، خود را كاملا مهيا مي كنند و قبل از آن كه به محضر آن بزرگ برسند، ذهن خود را متوجه آن شخصيت مي نمايند و براي اين كه با بهترين صورت، به ديدار بروند، چگونگي گفتار و اعمال خود را در آن محضر كنترل مي كنند.

شارع مقدس، احكام و وظايفي را از باب مقدمه ي ورود به نماز، مشخص



[ صفحه 115]



كرده تا با آمادگي كامل در محضر او قرار بگيريم؛ از جمله ي آن احكام عبارت است از:

«وضو با حضور قلب و خواندن نماز رو به قبله و رعايت آداب ديگر مثل: موقر و سنگين بودن لباس نمازگزار؛ استعمال بوي خوش در حين نماز؛ نخواندن نماز در حمام، مقابل انسان، مقابل دري كه باز است، در جاده و خيابان، مقابل آتش و چراغ، رو به روي عكس و در قبرستان؛ گفتن اذان و اقامه با حضور قلب؛ نظافت و از بين بردن موهاي زايد و چيدن ناخن ها و...».

اگر انسان تمام اين مقدمات را با توجه و دقت انجام دهد، با آمادگي كامل وارد نماز مي شود، چرا كه با رعايت اين امور، اهميت نماز به قلب تلقين مي شود، نمازگزار همين كه براي نماز آماده مي شود، با شوق و شعف از جا بر مي خيزد، تا خود را از آلودگي ها و پستي ها و ضعف ها خالي كند، پس با انجام هر يك از اين مقدمات، قلب را آرام آرام آرامش و پاكي فرا مي گيرد.

هنگامي كه وضو مي گيرد، در اين فكر است كه مي خواهد در برابر چه كسي قرار بگيرد و براي چه عمل مهمي آماده گردد؛ هنگام اذان و اقامه، خود را از هر سرگرم كننده اي خالي مي كند و با گفتن «الله اكبر» عظمت الهي را به قلب تلقين مي نمايد و در وقت شهادت دادن بر پيغمبر و آل پيغمبر عليهم السلام بهترين بندگان روي زمين را در قلب حاضر مي كند و خود را با آنها پيوند مي دهد و قلب خود را از هر ستمگر و خائن و گناه كار و پستي خالي مي كند و با گفتن «حيعلات» اهميت نماز و نياز به آن را به خود مي باوراند، كه نماز سبب رستگاري و بهترين عمل براي انسان است، تا اين كه آرام آرام وارد



[ صفحه 116]



مهماني بزرگ براي معراج و صعود شود. تشبيه زيبايي در اين باره آورده شده كه «هواپيما براي پرواز، مقداري روي زمين حركت مي كند و دور بر مي دارد تا امكان برخاستن از زمين داشته باشد. مقدمات نماز و اذان و مستحب مقدمه ي آن پرواز ملكوتي است».

علت آن كه كسب حضور قلب در نماز براي ما مشكل مي شود، اين است كه به مقدمات نماز توجه نمي كنيم و گاهي بدون هيچ آمادگي يك وضوي دست و پا شكسته مي گيريم و بدون آن كه اذان و اقامه را بگوييم، مهر را بر زمين پرت مي كنيم و وارد نماز مي شويم؛ مسلما چنين نمازي نمي تواند با حضور قلب باشد و به همين جهت است كه امام صادق عليه السلام مي فرمايد:

اذا استقبلت فانس القبلة الدنيا و ما فيها و الخلق و ما هم فيه و استفرغ قلبك عن كل شاغل يشغلك عن الله و عاين بسرك عظمة الله و اذكر وقوفك بين يديه يوم تبلو كل نفس ما اسلفت و ردوا الي الله مولاهم الحق...؛ [1] .

هنگامي كه به قصد نماز به جانب قبله ايستادي، دنيا و آن چه در آن است و مردم و احوال و اشتغال هاي آنها را يك سره فراموش كن، قلبت را از هر چيزي كه تو را از ياد خدا باز مي دارد، فارغ ساز و با چشم باطن، عظمت و جلال خدا را مشاهده كن! به يادآور توقف خودت را در برابر خدا در روزي كه هر انساني اعمال پيش فرستاده اش را آشكار مي سازد و به سوي خدا رجوع مي كند....



[ صفحه 117]



نتيجه آن كه انجام مقدمات، ما را بر تخليه ذهني و قلبي از اغيار ياري مي رساند، لذا بر ما لازم است كه قبل از نيت و تكبيرةالاحرام، خود را از غير خدا خالي كنيم تا نماز معنا پيدا كند.



در خانه ي دل، ما را جز يار نمي گنجد

چون خلوت يار اين جاست، اغيار نمي گنجد