از عوامل اصلي به دست آوردن حضور قلب در نماز، حضور دائم در محضر خداوند مي باشد. نمازگزار، همان طور كه با برپايي نماز، خود را در محضر خدا مي بيند، بايد در تمام ساعات زندگي خود، اين حالت را حفظ كند و در حقيقت، اين احساس حضور در تمام لحظات است كه موجب حضور قلب در نماز مي گردد، چرا كه كسب حضور قلب در نماز، يك دفعه، ممكن نيست.

نمازگزار اگر بخواهد نمازش، سفر روحاني و معراجي و با حضور كامل باشد، بايد خود را در تمام لحظات زندگي در محضر خدا ببيند و به قلب خود اين معنا را كه «او ما را مي بيند» [1] تلقين و تفهيم كند تا لحظه اي از ياد او غافل نگردد و از او گناهي و خلافي كه خلاف ادب حضور است سر نزند كه اگر اين حالت استمرار يابد، در همه جا و در همه چيز، خدا را مي بيند و هنگام نماز كه يك برنامه ي مخصوص است، به حضور و توجه كامل مي رسد.

اگر ما در نماز اميرمؤمنان عليه السلام حضور قلب كامل مي بينيم، بايد علتش را



[ صفحه 111]



در بيرون نماز پيدا كرد كه خود اميرمؤمنان عليه السلام مي فرمايد:

ما رأيت شيئا الا و رأيت الله فيه و معه؛ [2] .

نديدم چيزي را مگر اين كه خدا را در آن و با آن ديدم.

مرتبه ي احساس حضور علي عليه السلام به اندازه اي والا و بالا بوده است كه در همه چيز و با همه چيز خدا را مي ديد، كه يقينا اين كه چنين انساني وقتي تير را از پاي او در هنگام نماز بيرون بياورند و متوجه نشود، غير معقول نيست.

علت حواس پرتي و عدم حضور قلب ما در نماز، بايد در بيرون نماز پيدا كرد، چرا كه ما در لحظات زندگي خود خدا را حاضر و ناظر نمي بينيم و قلبمان به هر سمت و جهتي مي رود و در محضر گناه و بزه كاري و... قرار دارد و در هنگام نماز، توقع داريم قلبمان متوجه خدا گردد و خدا را حاضر ببيند.

نتيجه آن كه اگر بخواهيم در نماز احساس حضور پيدا كنيم بايد احساس اين كه «خدا ما را مي بيند» را دائما به قلب القا كنيم و مراقبت كنيم، تا از اين حال خارج نشويم، كه اگر چنين شد كسب حضور قلب، در نماز آسان خواهد شد.



خوشا آنان كه الله يارشان بي

به حمد و قل هو الله كارشان بي



خوشا آنان كه دايم در نمازند

بهشت جاودان بازارشان بي