از مهم ترين عوامل حواس پرتي، وسوسه ي شيطان در نماز است كه نمازگزاران را به دام مي اندازد؛ از جمله ي آن دام ها كه در خيال نمازگزاران مي پروراند «حضور قلب در نماز واجب نيست» مي باشد تا نمازگزار در پي كسب حضور قلب نباشد.



[ صفحه 92]



شيطان دائما از مجراي نفس اماره و هواي نفس وارد عمل مي شود و انسان را وسوسه و هواهاي نفس وارد عمل مي شود و انسان را وسوسه و هواهاي نفساني را تحريك مي كند و اگر از يك راه موفق نشد، از راه ديگر وارد عمل مي شود، تا اين كه نگذارد انسان در محضر خدا قرار گيرد و به همين جهت است كه رسول اكرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد:

ان العبد اذا اشتغل بالصلاة جاءه الشيطان و قال له: اذكر كذا، حتي يضل الرجل أن يدري كم صلي؛ [1] .

هنگامي كه بنده خدا مشغول نماز مي شود، شيطان مي آيد و به انسان مي گويد، اين را بگو، اين را بگو، تا اين كه نداند، چطور نماز خوانده است.

از اين روايت معلوم مي شود كه وسوسه هاي شيطان در عبادت، هميشگي است و از راه هاي مختلف وارد مي شود تا انسان را گمراه كند و چون هواهاي نفساني، جنود و لشكريان شيطانند و به فرمان شيطان عمل مي كنند و با توجه به مختلف بودن هواهاي نفساني، راه هاي نفوذ شيطان نيز مختلف خواهد شد.

با مراجعه به كتاب اسرار الصلوة شهيد ثاني قدس سره صفحه ي 13 و توحيد شهيد مطهري قدس سره صفحه ي 343، روشن مي گردد كه شيطان يك عامل ثانوي در مقابل هواهاي نفساني نيست، بلكه عامل عامل است؛ يعني منشأ و منبع اين هواهاي نفساني است؛ همان طور كه ملائكه منشأ الهامات و كارهاي خير هستند و عامل عاملند.



[ صفحه 93]



نتيجه آن كه وسوسه ي شيطان با تحريك هواهاي نفساني است كه موجب حواس پرتي در نماز مي گردد.