اسلام، نيت را واجب كرد تا عبادت ها از روي عادت و ناآگاهي صورت نگيرد. روايات زيادي در باب نيت وارد شده كه همه تصريح بر اهميت موضوع مي كنند؛ چنان كه رسول اكرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد:



[ صفحه 90]



لا عمل الا بنية؛ [1] .

هيچ عملي، بدون نيت پذيرفته نيست.

و به همين جهت است كه فقها مي گويند:

براي عبادت، نيت لازم است؛ به طوري كه اگر از انسان در حال نماز، سؤال شود چه مي كني؟ در پاسخ بايد بلافاصله بگويد كه چه كار مي كند و اگر فكر كند و بعد پاسخ دهد، به اجماع علما نمازش باطل است.

فلسفه ي نيت، آن است كه آدمي را از سطح ناخودآگاهي به خودآگاهي برساند. نيت، اگر استمرار داشته باشد، موجب مي شود كه انسان از نماز و توجه به آن، غافل نشود، لذا هر چه ميزان خالص بودن نيت بالاتر باشد، توجه به نماز و خداوند هم بيشتر خواهد شد.

استاد مطهري قدس سره در اين باره مي گويد:

اسلام، هيچ عبادتي را بدون نيت نمي پذيرد و نيت از نظر اسلام داراي دو ركن است: يكي اين كه عمل، بايد از روي توجه باشد، نه از روي عادت، آن چنان عادتي كه انگار بدنش دارد عمل را انجام مي دهد، مثل خيلي كارهايي كه انسان بدون توجه انجام مي دهد، مانند راه رفتن. انسان وقتي راه مي رود، توجه به راه رفتن خود ندارد، پس بايد ذهنش را متمركز كند؛ به طوري كه عمل از روي توجه باشد نه بي توجهي؛ اين كه مي گويند، استدامه ي نيت هم شرط است، براي همين است. توجهي هم كه در ابتداي نماز داري كافي نيست؛ يعني اگر انسان در وسط نماز



[ صفحه 91]



آن چنان از كار خود غفلت كند كه بايد متوجهش كرد، نمازش باطل است. ركن دوم نيت، اخلاص است و اين كه انگيزه ي انسان از عمل چيست. [2] .