از عوامل حواس پرتي انجام دادن مكروهات همانند بازي با سر و ريش و لباس و اعضاي بدن، خاراندن بدن، توجه كردن به اطراف، پوشيدن لباس و جوراب تنگ، خميازه كشيدن اختياري، نگاه كردن به آسمان، گذاردن دست به كمر، فشار دادن بند انگشت ها، مقابل آتش و در گشوده ايستادن و... است.

انجام دادن اين امور، اگر چه موجب بطلان نماز نمي شود، اما حواس پرتي و عدم حضور قلب در نماز را در پي دارد.

شايد سؤال شود كه ترك اين امور چه ربطي به حضور قلب دارد كه امري باطني است؟ در پاسخ مي گوييم: حواس آدمي با كوچك ترين حركت و عمل اضافي، مشغول مي شود، لذا براي تحصيل حضور قلب، رعايت اين امور لازم است.

افزون بر آن كه با رعايت احكام ظاهري كه همه ي آنها نشانه ي ادب و حضور مي باشد، اهميت نماز، عبادت و معبود را به قلب القا مي كنيم و اگر موظف به رعايت اين امور باشيم، آرام آرام، ادب باطني و حضور قلب را پيدا خواهيم كرد.



[ صفحه 77]



در اين باره از امام باقر عليه السلام روايت شده:

اذا قمت في الصلاة فعليك بالاقبال علي صلاتك، فانما لك من الصلاة ما أقبلت عليه بقلبك و لا تعبث فيها بيدك و لا برأسك و لا بلحيتك و لا تحدث نفسك و لا تتثاءب و لا تمط؛ [1] .

هر گاه به نماز ايستادي كاملا متوجه نمازت باش، چون آن مقدار از نمازت كه با توجه باشد، براي تو مفيد خواهد بود؛ در نماز با دست، سر و ريش خود بازي مكن و در دل، حديث نفس مكن و در هنگام نماز، دهن دره مكن و قامت كشي نكن.

و در روايت ديگر آمده:

رأي النبي صلي الله عليه و آله رجلا يعبث بلحيته في صلاته، فقال: أما انه لو خشع قلبه لخشعت جوارحه؛ [2] .

پيغمبر صلي الله عليه و آله مردي را ديد كه در نماز با ريش خود بازي مي كرد، فرمود: آگاه باشيد، اگر قلب او (براي خدا) آرام بود، اعضا و جوارحش نيز آرام مي بود.