پس از ذكر صلوات، سه سلام مي دهيم: يكي به رسول خدا، يكي به اولياي خدا و يكي به مؤمنان و همكيشان خود.

خداوند در آيه ي (يا ايها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليما) به دنبال صلوات، دستور سلام بر پيامبر مي دهد، لذا در نماز پس از صلوات بر آن حضرت، بر او سلام مي دهيم: «السلام عليك ايها النبي و رحمة الله و بركاته»

با تكبيرة الاحرام از خلق بريديم و به خالق پيوستيم. در پايان نماز



[ صفحه 173]



نيز ابتدا به گل سرسبد هستي، يعني پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله سلام مي كنيم. سپس به بندگان صالح خدا سلام مي كنيم: «السلام علينا و علي عباد الله الصالحين»

اين سلام شامل همه ي انبيا و اوصياي گذشته و امامان معصوم مي شود.

خداوند نيز خود بر پيامبرانش سلام و درود مي فرستد: (سلام علي المرسلين)، [1] (سلام علي نوح)، [2] (سلام علي ابراهيم)، [3] (سلام علي موسي و هارون) [4] .

با اسلام خود را با بندگان صالح خدا پيوند مي دهيم. پيوند و رابطه اي فراتر از مرزهاي زمان و مكان، با همه پاكان و صالحان در طول تاريخ در همه عصرها و نسلها.

آنگاه به مؤمنان همراه و همكيش خود در زمان حاضر مي رسيم، به آنان كه در جماعت مسلمين شركت كرده اند و با ما در يك صف واحد قرار گرفته اند. به آنان و فرشتگان حاضر در جمع مسلمين و دو فرشته ي مأمور خود سلام مي كنيم: «السلام عليكم و رحمة الله و بركاته»

نماز را با نام خدا آغاز كرديم و با سلام به خلق خدا پايان مي بريم.

در اين سلام ها، سلسله مراتب مراعات شده است، ابتدا رسول خدا، به دنبال او انبيا و اوليا و صالحان و پس از آنها مؤمنان و پيروان.



[ صفحه 174]