قنوت، در لغت به معناي اطاعت همراه با خضوع است. چنانكه خداوند خطاب به حضرت مريم مي فرمايد: (يا مريم اقنتي لربك) [1] .

اما مراد از قنوت در نماز، همان دعائي است كه در ركعت دوم هر نماز مي خوانيم. امام صادق عليه السلام در تفسير آيه ي (و تبتل اليه تبتيلا) [2] مي فرمايد مراد از «تبتل» آن است كه در نماز دستها را به دعا بلند كنيم. [3] «تبتل» در لغت به معناي قطع اميد از غيرخداست. [4] .

قرآن كه به ما سفارش مي كند: (ادعوا ربكم تضرعا و خفية) [5] پروردگار خويش را در حال زاري و نهان بخوانيد، يكي از نشانه هاي تضرع و زاري به درگاه الهي، دست بلند كردن به دعاست. [6] انسان فقير دست خود را به سوي بي نياز مطلق دراز مي كند و فقط از او مي خواهد و دل از غير او مي شويد.

گرچه قنوت در نماز مستحب است، اما به قدري مورد توجه است كه امام رضا عليه السلام در نامه اي به مأمون مي نويسند: قنوت يك سنت واجب در تمام نمازهاي شبانه روزي است، [7] كه البته مراد



[ صفحه 159]



امام تأكيد بر اهميت قنوت است. چنانكه اگر انسان آن را قبل از ركوع فراموش كرد، مستحب است بعد از ركوع قضا نمايد و اگر در سجده يادش آمد بعد از سلام آنرا قضا كند.

در آداب قنوت آمده است: دستها را تا برابر صورت بالا بياوريد، كف دستها رو به آسمان باشد، دو دست را كنار هم قرار دهيد و به جز انگشت شصت، باقي انگشتان را به هم بچسبانيد. به هنگام خواندن دعا به كف دست خود نگاه كنيد و دعا را بلند بخوانيد، البته نه به حدي كه امام جماعت آن را بشنود. [8] .

قنوت، دعاي خاصي ندارد و انسان مي تواند هر دعايي بخواند، چنانكه لازم هم نيست دعا به عربي باشد و مي توان در قنوت، حاجات خود را به فارسي هم بيان كرد. البته روشن است كه دعاهاي قرآني و يا دعاهائي كه معصومين عليهم السلام در قنوت خود مي خوانده اند از فضيلت و اولويت خاصي برخوردارند.