1 - انسان در تلاوت سوره ي حمد، با (بسم الله) از غير خدا قطع اميد مي كند.

2 - با (رب العالمين) و (مالك يوم الدين) احساس مي كند كه مربوب و مملوك است.

3 - با كلمه ي (رب العالمين) ميان خود و هستي ارتباط برقرار مي كند.

4 - با (الرحمن الرحيم) خود را در سايه ي لطف گسترده ي او مي بيند.

5 - با (مالك يوم الدين) غفلتش از قيامت زدوده مي شود.

6 - با (اياك نعبد) خودخواهي و شهرت طلبي را كنار مي گذارد.

7 - با (اياك نستعين) از فكر ياري طلبي از غير خدا بيرون مي رود.

8 - با (انعمت عليهم) مي فهمد كه تقسيم نعمت ها بدست اوست و بايد حسادت را كنار گذاشت، زيرا حسود در واقع از داوري و تقسيم روزي به دست خدا راضي نيست.

9 - با (اهدنا الصراط المستقيم) رهسپاري در راه حق را درخواست كند.



[ صفحه 96]



10 - با (صراط الذين انعمت عليهم) همبستگي خود را با پيروان راه خدا اعلام مي دارد.

11 - و در نهايت با (غيرالمغضوب عليهم و لاالضالين) از باطل و اهل باطل بيزاري مي جويد.

(بسم الله الرحمن الرحيم)

در ميان مردم و اقوام مختلف رسم است كه كارهاي مهم را با نام يكي از بزرگان خويش كه مورد احترام و علاقه ي آنهاست، شروع مي كنند، تا آن كار با ميمنت و مباركي آغاز شود و به انجام رسد.

البته هر كس بر اساس افكار و عقايد صحيح يا فاسد خود عمل مي كند. بعضي با نام بتها و طاغوت ها و بعضي با نام و ياد خدا و به دست اولياي خدا كارهاي خود را شروع مي كنند. چنانكه امروز رسم شده ساختمان هاي مهم را، افراد مهم اولين كلنگش را بر زمين مي زنند، در جنگ خندق نيز پيامبر اكرم براي حفر خندق، اولين كلنگ را خود به زمين زدند.

بسم الله، سرآغاز كتاب وحي است. بسم الله، نه تنها در ابتداي قرآن بلكه در آغاز تمام كتاب هاي آسماني بوده است. بسم الله، سرلوحه ي عمل همه انبيا بوده است. وقتي كشتي نوح در ميان امواج طوفان به راه افتاد، نوح به ياران خود گفت: سوار شويد كه: (بسم الله مجراها و مرساها) [1] حركت و توقف اين كشتي با نام خداست.



[ صفحه 97]



حضرت سليمان نيز وقتي ملكه ي سبا را به سوي خدا دعوت كرد، دعوتنامه ي خود را با جمله ي (بسم الله الرحمن الرحيم) آغاز كرد.

حضرت علي عليه السلام مي فرمود: «بسم الله» مايه ي بركت كارها و ترك آن موجب نافرجامي امور است. [2] .

همچنين به شخصي كه جمله ي «بسم الله» را مي نوشت فرمود: «جودها» آن را نيكو بنويس. [3] .

به زبان آوردن «بسم الله» در شروع هر كاري سفارش شده است؛ غذا خوردن، خوابيدن، سوار شدن بر مركب، نكاح و زناشويي و بسياري از كارهاي ديگر. حتي اگر حيواني بدون گفتن «بسم الله» ذبح شود مصرف گوشت آن حرام است. و اين رمز آن است كه خوراك انسان هدفدار و موحد نيز بايد جهت الهي داشته باشد.

چرا هر كاري را با «بسم الله» شروع كنيم؟

همانگونه كه محصولات يك كارخانه آرم و علامت مخصوص آن كارخانه را دارد و مثلا يك كارخانه چيني سازي علامت خود را روي تمام ظروف مي زند، چه ظرفهاي بزرگ و چه كوچك، و يا هر كشوري پرچمي مخصوص به خود دارد كه هم بر فراز ادارات و پادگانها برافراشته است و هم بر فراز كشتي ها و هم بر روي ميز اداري كارمندان، نام خدا و ياد خدا نيز آرم و نشانه ي مسلماني است و جمله ي «بسم الله» علامت و رمز اين مسلماني است و در هر كاري، چه بزرگ و چه كوچك و در هر مكاني، چه مسجد و چه كارخانه و در هر زماني، چه صبح و چه شام، اين كلام مبارك بر زبان مسلمان



[ صفحه 98]



جاري است و لذا در حديث مي خوانيم: «بسم الله» را فراموش نكن، حتي در نوشتن يك بيت شعر. رواياتي نيز در پاداش كسي كه براي اولين بار «بسم الله» را به كودك ياد دهد، وارد شده است. [4] .

آيا (بسم الله الرحمن الرحيم) جزء سوره ي حمد و يك آيه ي مستقل است؟

گرچه بعضي افراد، بسم الله را جزء سوره ندانسته و يا قرائت آن را در نماز ترك كرده اند، اما مورد اعتراض مسلمين واقع شده اند. چنانكه معاويه روزي در نماز بسم الله را نگفت، مردم به او اعتراض كرده و گفتند «أسرقت ام نسيت؟!» آيه را دزديدي يا فراموش كردي؟ [5] .

فخر رازي در تفسير خود شانزده دليل مي آورد كه بسم الله جزء سوره ي حمد است و آلوسي نيز در تفسير خود اين اعتقاد را دارد. احمد بن حنبل نيز در مسند خود بسم الله جزء سوره مي داند.

به اعتقاد اهل بيت رسول الله صلوات الله عليهم اجمعين، كه صد سال سابقه بر رهبران فقهي مذاهب اهل تسنن دارند و در راه خدا به شهادت رسيده و در قرآن نيز بر عصمت و پاكي آنها تصريح شده، جمله ي (بسم الله الرحمن الرحيم) خود آيه اي مستقل و جزء سوره است.

امامان معصوم عليهم السلام اصرار داشتند كه در نماز «بسم الله» را بلند بگويند و امام باقر عليه السلام در مورد كساني كه آيه ي بسم الله را در نماز نمي خواندند و يا جزء سوره نمي شمردند فرمود: «سرقوا اكرم آية» [6] .



[ صفحه 99]



بهترين آيه ي قرآن را به سرقت بردند!

علامه ي شهيد مطهري در تفسير سوره ي حمد، ابن عباس، عاصم، كسائي، ابن عمر، ابن زبير، عطاء، طاووس، فخر رازي و سيوطي را از جمله كساني معرفي مي كند كه بسم الله را جزء سوره مي دانسته اند. البته در ابتداي سوره ي برائت (سوره ي توبه)، بسم الله نيامده است كه به فرموده ي حضرت علي عليه السلام بخاطر آن است كه بسم الله كلمه ي امان و رحمت است و با اعلام برائت از مشركين سازگار نيست.