اگر از كودك سؤال كنيم پدر و مادرت را براي چه دوست داري؟

مي گويد: بخاطر خريد شيريني و لباس و كفش! اما اگر از يك جوان سؤال كنيد چرا آنها را دوست داري، مي گويد: والدين نشانه ي هويت و شخصيت من و مربي و دلسوز من هستند.

اگر رشد فرزند بيشتر شود، انس با والدين براي او لذت بخش تر است و ديگر به كفر كفش و كلاه نيست و چه بسا فرزنداني كه خدمت به والدين را وسيله ي قرب و كمال خودشان مي دانند و بالاتر از ماديات فكر مي كنند.

پرستش و عبادت خدا نيز اينچنين است و هر كس به دليلي خدا را عبادت مي كند. عبادت مراحلي دارد:

گام اول: گروهي خدا را بخاطر نعمتهايش عبادت مي كنند تا شكر او را بجاي آورند. چنانكه قرآن نيز خطاب به عموم مردم مي فرمايد:

(فليعبدوا رب هذا البيت الذي اطعمهم من جوع و آمنهم من خوف) [1] پس پروردگار اين خانه را پرستش كنند كه آنان را از گرسنگي و ناامني نجات داد.

گام اول عبادت كه ما نامش را عبادت شكر مي گذاريم، درست



[ صفحه 47]



مانند علاقه ي كودكي است كه والدينش را بخاطر خريد كيف و كفش و شيريني دوست دارد!

گام دوم: در اين مرحله، انسان به خاطر آثار و بركات عبادت، خدا را پرستش مي كند و توجه به آثار روحي و معنوي نماز دارد. چنانكه قرآن مي فرمايد: (ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر) [2] همانا نماز انسان را از بدي ها و منكرات باز مي دارد.

اين مرحله از عبادت را كه ما عبادت رشد مي ناميم، به مانند علاقه ي جواني است كه پدر و مادر را بخاطر آنكه معلم و مربي او بوده اند و او را از انحرافات و خطرات حفظ كرده اند احترام مي كند.

گام سوم: كه بالاتر از مراحل قبلي است آنجاست كه خداوند به حضرت موسي مي فرمايد: (اقم الصلوة لذكري) [3] نماز را بخاطر ياد من بجاي آر.

حضرت موسي كه نماز را بخاطر آب و غذا نمي خواند، بخاطر دوري از فحشاء و منكرات هم نمي خواند، زيرا او اصولا از شكم پرستي و منكرات دور است. او پيامبر اولوالعزم است و نماز را بخاطر انس با خدا و ياد خدا بجاي مي آورد. براي اولياي خدا انس با او بهترين دليل براي عبادت است.

آري اين كودكانند كه در بالاي مجلس نزد بزرگان مي نشينند تا بهتر پذيرايي شوند! اما افرادي هستند كه كنار بزرگان نشستن را بخاطر استفاده هاي معنوي انتخاب مي كنند و كاري به پذيرايي ندارند، براي آنها همين انس با دانشمند يك ارزش است.



[ صفحه 48]



گام چهارم: اين مرحله كه بالاترين و برترين مراحل عبادت است، عبادت براي شكر و رشد و انس نيست، بلكه براي قرب است، قرب به خدا.

در قرآن چهار آيه داريم كه هر كس آنها را بخواند واجب است سجده كند. در يكي از آنها همين مسأله قرب بواسطه ي عبادت مطرح شده است. آنجا كه مي فرمايد: (و اسجد واقترب) [4] سجده كن و به او قرب پيدا كن.

به هر حال عبادت درجات و مراحلي دارد كه بر اساس درجات معرفت و ايمان افراد فرق مي كند.