هنگامي روحيه ي عبادت و پرستش زنده مي ماند كه انسان در انجام آن ميانه رو باشد، لذا در كتب حديث، رواياتي با عنوان: «باب الاقتصاد في العبادة»، نقل شده است. [1] .

انسان وقتي سالم است كه ميان اندامش تناسب باشد و اگر عضوي بزرگتر يا كوچكتر از حد معمول باشد، ناقص الخلقه به حساب مي آيد. در امور معنوي نيز انسان بايد ارزشها را بطور هماهنگ در خود پرورش دهد. به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله خبر دادند كه گروهي از امت تو بخاطر عبادت، همسر و فرزند را رها كرده و به مسجد آمده اند. پيامبر فرياد برآورد كه اين راه روش من نيست، من خودم با همسرم زندگي مي كنم و در منزل ساكنم، هر كس غير از اين عمل كند از من نيست. [2] .

امام صادق عليه السلام داستان مسلماني را نقل مي كند كه همسايه ي مسيحي



[ صفحه 22]



داشت و مسلمان شد. اين مسلمان هنگام سحر او را بيدار كرد و به مسجد آورد و به او گفت: نماز شب بخوان تا صبح شود. هنگام صبح گفت: نماز صبح بجاي آور و پس از آن تا طلوع آفتاب دعا بخوان. سپس تا وقت نماز ظهر قرآن بخوان و بدينگونه يك شبانه روز او را با نماز و قرآن و دعا پر كرد.

مسيحي كه به خانه بازگشت، دست از اسلام برداشت و ديگر پاي به مسجد نگذاشت. [3] آري اينگونه افراط و زياده روي در عبادت، مردم را فراري مي دهد.

استاد شهيد مرتضي مطهري نقل مي كند كه عمروعاص دو پسر داشت؛ يكي طرفدار حضرت علي عليه السلام شد و ديگري طرفدار معاويه. روزي پيامبر به فرزند خوب عمروعاص (عبدالله) فرمود: شنيده ام كه تو شبها را به عبادت و روزها را به روزه مي گذراني، گفت بله يا رسول الله، پيامبر فرمود: من اين راه را قبول ندارم. [4] .

در روايات مي خوانيم: «ان للقلوب اقبالا و ادبارا» [5] روح انسان، گرايش و فرار دارد. هر گاه رو مي كند و گرايش دارد بهره گيري كنيد و هر گاه آمادگي ندارد به او فشار نياوريد كه ناخود آگاه عكس العمل منفي نشان مي دهد.

در سفارشات اسلامي آمده كه اوقات خود را چهار قسمت كنيد و سهمي را براي تفريح و لذت بگذاريد كه اگر اينگونه عمل كرديد براي كارهاي ديگر نشاط خواهيد داشت. [6] .



[ صفحه 23]



قرآن كريم به يهودياني كه در روز استراحت و تعطيل، به سراغ ماهيگيري و كار مي رفتند عنوان متجاوز مي دهد: «و لقد علمتم الذين اعتدوا منكم في السبت» [7] ما از متجاوزين روز شنبه (كه حريصانه به سراغ كار مي رفتند) آگاهيم.

به هر حال حفظ نشاط و روحيه در عبادت، يك اصل است كه با ميانه روي حاصل مي شود.