امام عليه السلام فرمود: [صراط الذين أنعمت عليهم] يعني؛ بگوئيد:

ما را به راه كساني هدايت فرما، كه؛ به توفيق دين و طاعتت بر آنان نعمت ارزاني داشتي!، و آنها كساني اند كه؛ خدا فرمود:

«و آنان كه؛ خدا و رسول (وي) را فرمان ببرند، هم آنها با كساني اند كه؛ خدا، بر آنان نعمت، ارزاني داشته! - از پيامبران و صديقين و شهدا و صالحين - و آنان [از حيث رفاقت] چه خوب (أفرادي) اند.» [1] .

و اين مطلب، عينا از أميرالمؤمنين عليه السلام، بيان شده است. (آنجناب) افزود كه؛ آنگاه فرمود:

اينها، [انعام شدگان] به مال و صحت بدن نيستند - اگر چه؛ همه ي اينها، نعمت بارزي از جانب خدا است - آيا نمي بينيد كه اينها، گاهي كافر يا يا فاسق اند!؟ پس؛ ترغيب و تحريك نشديد كه در دعا بخواهيد كه؛ بر آنان رهنمون گرديد! فقط مأمور شديد كه بخواهيد: به راه كساني رهنمون شويد كه؛ بر آنان نعمت [ايمان به خدا، و تصديق رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم، و ولايت محمد و آل طيب و طاهر او، و أصحاب نيك و برگزيده اش] ارزاني گشته است!. و تقيه ي خوب (از درگاهش بخواهيد) كه بدان وسيله از شر بندگان خدا و شر زنديقها [به دوران دشمنان خدا از كفرشان] سالم و در أمان باشيد! (تقيه اي) كه با آن، مدارا كنيد! و به آزار خود و مؤمنين، تحريكشان نكنيد! (و مأمور شديد كه؛) شناسائي و معرفت حقوق برادران مؤمن را (بخواهيد).

پس؛ حقيقت اين است كه؛ هيچ بنده و كنيزي نيست كه موالي محمد و آل محمد و ياران آنجناب باشد و با دشمنانشان دشمني كند، مگر اينكه؛ حقيقة! جايگاه أمن و سپر محكمي از عذاب خدا اتخاذ كرده است!. و هيچ بنده و كنيزي نيست كه؛ با بندگان خدا، به بهترين نوع، سازش و مدارا كرد - در حالي كه؛ با آن، در باطلي داخل نشد و از حقي خارج نگشت - مگر اينكه؛ خدا نفسش را تسبيح! و عملش را پاك و پاكيزه قرار داد! و به او بصيرتي بر كتمان سر ما و تحمل خشم و غيظ [بر آنچه از دشمنان ما مي شنود] عطا كرد! و به او، ثواب كسي را داد كه؛ در راه خدا به خونش غلطان است!.

و بنده اي نيست كه؛ حقوق برادرانش را به عهده گرفت! و با جد و جهد خود، حقشان را ايفا كرد! و آنچه در امكانش بود، داد! و از آنان، به گذشت و عفوشان راضي شد! و كنجكاوي آنها را رها نمود! و از (اشتباه و) لغزش آنها - هر چه هست - درگذشت! مگر اينكه؛ خداي عزوجل! روز قيامت، به او فرمود:



[ صفحه 143]



اي بنده ي من! حقوق برادرانت را أدا كردي، و در آنچه به نفع تو بود، به استقصا و كنجكاوي آنها نپرداختي، و من بخشنده تر و كريم تر و سزاوارترم به آنچه تو از باب كرم و مسامحه رفتار نمودي! و من، امروز، بر آن حقي كه تو را وعده دادم، رفتار كنم! و از رحمت و فضل بيكرانم بر تو افزون كنم! و در كوتاهيت به برخي از حقوقم بر تو كنجكاوي نكنم!

(امام) فرمود:

آنگاه؛ وي را به محمد و آل و أصحابش ملحق كند! و او را از شيعيان برگزيده ي آنان قرار دهد!.

سپس (آن جناب) افزود كه؛ رسول خدا صلي الله عليه و آله، روزي به يكي از صحابه ي خود فرمود:

اي بنده ي خدا! در راه خدا، محبت و دوستي كن. و در راه خدا، بغض و كينه ورز. و در راه خدا، موالات كن. و در راه خدا، دشمني كن. حقيقت اين است كه؛ راهي به [ولايت خدا] جز به آن طريق، امكان ندارد. و هيچ كس طعم ايمان را نيابد، تا چنين شود! - اگر چه؛ نماز و روزه اش فراوان باشد - و تحقيقا؛ برادري مردم، امروزه، اكثرش در (باره) دنيا است! بر اين أساس، به يكديگر، اظهار دوستي كنند! و بر اين أساس، به همديگر، خشم و كينه ورزند. و آن، چيزي از خدا، بي نيازشان نكند!.

در اين هنگام؛ مرد (صحابي) گفت:

يا رسول الله! برايم چگونه مي شود كه بدانم؛ يقينا و حتما! در راه خدا، موالات و دشمني ابراز نمودم!؟ و ولي خدا كيست؟ تا موالي او باشم!؟ و دشمن خدا كيست؟ تا به او دشمني ورزم!؟.

رسول خدا صلي الله عليه و آله، به علي بن أبيطالب عليه السلام اشاره نمود و فرمود: آيا؛ اين را مي بيني!؟

گفت: آري.

فرمود: ولي اين، ولي خدا است، پس موالي او باش! و دشمن اين، دشمن خدا است، پس با او دشمني كن!. و با ولي اين، موالات كن! اگر چه به راستي؛ او، قاتل پدر و فرزند تو است! و با دشمن اين، دشمني كن! اگر چه به راستي؛ او، پدر و فرزند تو است!.