فاتحه ي شريف، از آن رو كه؛ از نواحي گوناگون، داراي جامعيت است! و معاني بزرگ و مهم! و معالم ديني



[ صفحه 64]



(و مذهبي) كه قرآن عزيز، آن را شامل است، [فاتحه] نيز، در بر دارد، مولي سبحانه! بر پيامبر أعظم خويش، به اين سوره، منت گزارده! چنانكه بر أمت او، به قرائتش - در نمازهاي پنجگانه - منت گزارده است! براي اينكه؛ نمازگزار، نفسش را از آلايش ضلالت و گمراهي برهاند! و از آن راه، به درجات عالي ايمان! و تهذيب نفس! و تطهير و تقديس و تكميلش راه يابد! و خود را به مكارم خلق و خوي، متصف گرداند! و به أوج كمالات (معنوي) نائل شود!.

بنابراين؛ خواندن اين سوره، هر روز، صبح و شام - پنج نوبت - مساوي خواندن همه ي قرآن است و توجه به معاني و حكم و جامعيت و أصول معارف قرآن، يكي بعد از ديگري است.

شيخ بزرگوار ما - صدوق - در كتاب [فقيه]، از امام رضا عليه السلام، روايت نموده كه:

«مردم، در نماز، به [قرائت]، مأمور شدند، براي اينكه؛ قرآن، ضايع و مهجور نگردد! و محفوظ بماند و آموخته شود. نتيجة؛ به نابودي كشيده نشود و مجهول نماند!.

و منحصرا؛ به سوره ي حمد، آغاز شد - نه سوره هاي ديگر - بدين جهت كه؛ از قرآن و كلام (ديگر) هيچ چيزي نيست كه از لحاظ [خير و حكمت]، جامعيتي همانند سوره ي [حمد] در آن باشد.

(تا اينكه فرمود:)

هر آينه؛ از خير و حكمت أمر دنيا و آخرت، آنچنان جامعيتي در او است! كه؛ در هيچ چيز ديگر نيست!» [1] .

از اين رو؛ نمازگزار، هنگامي كه آن را مي خواند، اگر - كاملا - به آن دقت كند و متوجه معاني اش گردد، و به حكمتها و حقايق همه جانبه اش كه مولي! در آن نمايان كرده، التفات كند! - چنانكه در گذشته، بيان كرديم - نفسش را از علل و أمراض مهلك! و أخلاق پست و نابود كننده! و هر صفت زشت هلاك كننده اي، درمان مي كند. تا اينكه؛ نماز او، كه آغازش [فاتحة الكتاب] است، معراج و ورود به آستان مولي سبحانه و تعالي! گردد و از اين راه، درمان و دواي هر دردي! و رشد و رهنمون، به هر معروفي! و دوري از هر گونه كار زشت و ناروائي باشد!. (آري! نماز او) دور كننده از هر گونه مهلكه! و اتصال و تقرب به هر وسيله ي نجات! و رهبر و راهنما به سوي رضوان! و مدافع و مانع از عصيان است.

و اين است معني كلام خداي تعالي! كه:

«به راستي! نماز (درست) از فحشاء و منكر، باز مي دارد!» [2] .

و اين است معني فرمايش پيامبر أكرم صلي الله عليه و آله و سلم، كه:

«نماز، معراج مؤمن است»

بلكه؛ مقصود آيه ي فوق - به ويژه - همان [فاتحة الكتاب] است. زيرا؛ مولي سبحانه! از آن، به [نماز] تعبير كرده است. چنانكه در حديث نبوي صلي الله عليه و آله و سلم، آورديم، كه خدا فرمود:

«نماز را بين خود و بنده ام، به دو بخش مساوي، تقسيم كرده ام».

آنگاه؛ نيمه كردن فاتحه را بيان مي كند - چنانكه در صفحات پيش، گذشت.



[ صفحه 69]