و اين تخصيص و ويژگي! اشاره به جامعيت سوره است. چنانكه؛ نامگذاريش به:

«أم الكتاب»، روشنگر اين جامعيت است! چنانكه؛ در حديث عياشي، از امام صادق عليه السلام، روايت شده!. [1] و در حديث ديگري - در [ثواب الأعمال] - از آن جناب، رسيده! [2] و نيز، علي بن ابراهيم، در تفسيرش روايت از آن حضرت دارد! [3] .

و نامگذاريش به:

«ام القرآن» - نيز، بدين سبب است. چنانكه؛ علي بن ابراهيم - در تفسيرش - از امام صادق عليه السلام، مي آورد! [4] و اين، از آن باب است كه؛ «ام» هر چيز، جامع و حاوي او است - بنياد و ريشه اي كه؛ آن چيز، شاخسار و فرع وي است -. و مكه را از آن جهت، «ام القري» مي نامند كه؛ زمين، از زيرش؛ گسترده و كشيده و منبسط گرديده!. و به پوست حاوي أجزاء مغز، «أم الرأس» مي گويند!. و آتشي كه؛ بر گنهكاران، محيط است، «أم الانسان» ناميده مي شود! چنانكه خدا فرمود: «فأمه هاوية» [5] .

و از اينها - تماما - نمايان است كه؛ در اين سوره، دروس عالي معارف الهي! و علوم سرشاري است كه؛ قرآن عظيم، به تفصيل، آن را بيان كرده! به نحوي كه اين سوره، مجمل و فشرده ي آن تفصيل است. و هر آنچه خداي تعالي! در كتابش وديعه نهاده - كتابي كه در آن، بيان هر چيزي است - در اين سوره، يافت مي شود!

و اين است؛ سر آنچه در حديث نبوي صلي الله عليه و آله و سلم، آمده است. فرمود:

«هر مسلماني كه؛ فاتحة الكتاب بخواند، پاداش او به اندازه اي است كه؛ قرآن، خوانده باشد!» [6] .

«و در «خصال» از پيامبر أكرم صلي الله عليه و آله، وارد است:

«كسي كه؛ فاتحة الكتاب، بخواند، خدا عزوجل! به عدد هر آيه - كه از آسمان، نازل شده - ثواب تلاوت آن را عطا كند!» [7] .

جامعيت اين سوره، معاني گوناگون! و وجود مختلفي را تثبيت مي كند، از آن جمله: اين است كه؛ - سراسر



[ صفحه 33]



قرآن، حاوي علوم و فرهنگ وجوه سه گانه ي [مبدأ و معاد، و آغاز بفرجام] است و نواحي سه گانه را شامل!. چنان كه؛ وجوه (گوناگون) علوم (و عرفان) را - تماما - در بردارد!.