اخلاص مراحلي دارد، اولين مرحله آن است كه عبادت از ريا و تظاهر و خودنمايي خالص باشد. بنابراين، اگر كسي به قصد قرب و ثواب و يا برآورده شدن حاجت عبادت كند، عملش صحيح است و انضمام اين گونه مقاصد با اصل اخلاص منافات ندارد، زيرا چنان كه گفتيم، اساس اخلاص بر ترك ريا و خودنمايي استوار است.

روشن است كسي كه براي خداوند نماز مي خواند و در ضمن از او حاجت هم مي خواهد و يا انتظار پاداش و ثواب دارد، رياكار نيست. البته چنين شخصي اخلاصش نيز كامل نيست، زيرا اخلاص كامل آن است كه بنده جز خدا نخواهد و در دلش چيزي جز او نباشد.

در اين زمينه امام علي عليه السلام مي فرمايد: «السعيد من أخلص الطاعة؛ [1] سعادتمند كسي است كه طاعت خود را براي خدا خالص گرداند.»

و نيز فرمود: «بالاخلاص الأفعال؛ [2] به وسيله ي اخلاص اعمال انسان صعود پيدا كرده و بالا مي رود.»



[ صفحه 56]