من نمازم: كه دوست دارم چند لحظه اي مرا با ذكر گفتن بدرقه كنند و با اين رفتار نشان دهند كه از رفاقت با من خسته نشده اند. [1] چنانچه دوستان و نديمان خود را موقع خداحافظي بدرقه مي كنيم.

من سخت دوست دارم يار و بپا كننده ام در اجتماع، فعال باشد شغل و كاري مفيد داشته و [2] عزتمند زندگي كند و ضمنا در كار و خدمت هاي خودش نيز به ياد من بوده باشد؛ زيرا گاهي اقتضا مي كند تعقيب نماز همراه با اقدام در اعمال و رفتار خداپسندانه باشد. پس منحصر به نشستن و ذكر گفتن نيست. زيرا امرار معاش امر مهمي است، مخصوصا براي مسلمان كه حق ندارد خوار و ذليل زندگي كند و بايد براي امرار معاش، چاپلوسي نكند و در صورت امكان مددكار ديگران نيز باشد. [3] بنابراين بهترين تعقيب من، كار و تلاش شايسته و مفيد است؛ اما نقش ذكر را هم نبايد در ساختن روان ناديده گرفت. بنابراين مستحب است بعد از نماز و قبل از هر كار

[ صفحه 146]

مفيد از بهترين تعقيب ها گفته شود و آن، تسبيح، تحميد، تكبير و تهليل است. همچنان كه خشوع در نافله ها جبران گر كمبود خشوع نمازهاي يوميه است و چقدر زيباست، مجموعه تسبيحات به صد كه عدد كاملي است برسد. [4] .

شايسته است در كنار اين ذكر به عنوان سپاس از بهترين خلق خدا يعني انبيا و اوصياي آنها مخصوصا رسول اكرم (ص) و آل آن حضرت كه موجب شدند نمازي الهي و ديني راستين، براي ما برقرار باشد و در اين راه ستم هاي زيادي تحمل كردند، بر آنها درود بفرستيم و گشايش و فرج امر آنها را از خداوند بخواهيم و همچنين گشايش و فرج امور مؤمنان و مظلومان را.

[1] ... فسبحه و ادبار السجود (و در شبها و هنگامي كه سجده ها (نمازها) پايان مي پذيرد تسبيح نما) (ق، 40).

[2] فاذا قضيت الصلوة فانتشروا في الارض و ابتغوا من فضل الله و اذكروا الله كثيرا لعلكم تفلحون (جمعه، 10).

[3] الذين يؤمنون بالغيب و يقيمون الصلوة و مما رزقناهم ينفقون.

توضيح: به دنبال اقامه صلاة غالبا دستور به انفاق و بخشش و زكوة دادن است، نه دست تكدي و نياز به سوي ديگران دراز كردن و اين معنا موجب مي شود كه نمازخوان فعال باشد و روزي حلال به دست آورد تا بتواند بذل و بخشش داشته باشد. زيرا بهترين دستها، دست دهنده است.

[4] تعقيب، واجب نيست ولي اظهار عشق به خداوند است. «فاذا فرغت فانصب و الي ربك فارغب؛ اي پيامبر، آن گاه كه از نماز واجب و يا از اشتغالات و امور روزمره فازغ شدي به ذكر و نماز و تلاوت قرآن بپرداز».

34 الله اكبر 33 سبحان الله 33 الحمدلله و يك بار هم لا اله الا الله روي هم صد و يك ذكر مي شود. در روايات آمده كه قبل از اين كه حالت نشستن خود را تغيير دهند؛ يعني متصل به نماز اين ذكر را كه پيامبر تعليم حضرت فاطمه نمود (با توجه) بگويند. حتي اگر كسي اين تسبيحات را نگويد و بجاي آن نماز مستحب بخواند ثواب كمتري را مي برد. پس اگر بخواهند نماز مستحب بخوانند بهتر است بعد از اين ذكر بخوانند.