من سلام واجب نماز هستم. و شما نمازگزاران مي توانيد بعد از تشهد و درود بر پيامبر و آل پيامبر با «السلام عليكم و رحمه الله و بركاته» از نماز خارج بشويد و از احرام بزرگ در بيائيد.

من سلام هستم و معني من اين است كه همه خوبان و مؤمنان را در انتهاي اداي وظيفه ي نماز، مدنظر قرار داده و در واقع از خداوند سلامتي و خوشي ظاهر و باطن و جسم و جان آنها را آرزو مي كنيم. و اما قبل از چنين سلامي مي توانيد پيامبر را مخاطب قرار داده و سلام را به او تقديم كنيم. به اين صورت: (السلام عليك ايها النبي و رحمت الله و بركاته).

و سپس مي توان به خود و برادران خود و بندگان صالح، سلام را اهداء كرد.

به اين صورت: (السلام علينا و علي عباد الله الصالحين) [1] يعني خداوند سلام و امان را بر ما و بر بندگان شايسته مقرر بدارد.

از حكمتهاي سلام دادن بعد از تشهد اين معناست كه بدانيم بعد از پيامبر و آل پيامبر، افراد با ايمان مورد توجه پروردگار هستند و بايد به آنها توجه داشته و خدمت كنيم؛ زيرا ارتباط با



[ صفحه 144]



خدا و ارتباط با بندگان خدا از هم جدا نيست. پس آن گاه كه مي گوييم السلام عليكم، به حقوق آنها توجه مي نماييم و بعد از حق خدا و انبيا و اوصيا (تشهد نشان دهنده اين حق است) در سلام بايد به امور مردم اهميت داد و دين و دنياي آنها را از ياد نبرد و مي بينيم كه اين معنا در كنار نماز قرار گرفته است و در امر خدمت كردن به مردم مخصوصا خداشناسان نبايد بي تفاوت بود و گرنه نماز ناقص مي ماند و معراج مؤمن نخواهد شد.

آري من سلام نماز هستم كه نمازگزار از هنگامي كه نيت نماز كرده و تكبيره الاحرام را آغاز مي كند تا هنگامي كه به سلام مي رسد مخاطب او فقط خداوند است و گفتگو با محبوب و معشوق است و از «ما سوي الله» منقطع و بريده شده و غرق در اقيانوس معنويت و عبوديت در پيشگاه ربوبيت است. لكن بعد از تشهد يكباره مخاطب او مخلوق خواهد شد و از سير صعودي كه در جهان ماوراء و ملكوت نموده به نزول در جهان ماده رو كرده است. البته به گونه اي از جهان وحدت و تجرد به جهان كثرت و تعدد، منتقل مي شود كه به كلي قطع ارتباط با جهان تجرد نمي شود؛ زيرا سلام و توجه به مرتبطين با جهان تجرد است؛ زيرا به افرادي سلام داده مي شود كه از مؤمنان و شايستگان بوده و تحت عنايت خدا قرار دارند.

«سلام» نام پروردگار است. صفت او است و هر سلامتي و خوشي و نعمتي از آن خداوند است. (در قرآن كلمه «سلام» در مواردي كه نويد خوشي و امن است به كار رفته «يا نار كوني بردا و



[ صفحه 145]



سلاما علي ابراهيم» «سلام قولا من رب رحيم» «سلام عليكم طبتم فادخلوها خالدين»