افراد بشر از ديرباز هنگامي كه با همنوع خود روبرو مي شدند و به بـرقـراري ارتبـاط فكري و عاطفي يا اطلاع رساني با همديگر احساس نياز مي نمودند با علائم و نشانه هايي منظور خود را بيان مي كردند. به تدريج اين علائم و نشانه ها، تبديل به زبان و گويش گرديد كه در جهان امروز ميان طوايف و گروه هاي اجتماعي زبان هاي مختلفي رايج است و در هر زبان نيز ممكن است گويش ها، لهجه ها و اصطلاحات متفاوتي متداول باشد.

با اين كه امروزه زبان هاي زنده ي دنيا بصورت علم درآمده و در مدارس و دانشگاه ها تدريس مي شود و هر يك داراي قواعد، دستورات، صرف و نحو خاص خود مي باشد؛ مع الوصف هنوز هم در بعضي از موارد براي تبادل منظور يا اعلام و ابلاغ پاره اي اطلاعات و هشدارها به جاي الفاظ از علائم و رنگ ها يا صداهاي مخصوص استفاده مي شود. مثلاً در راهنمايي و رانندگي از رنگ چراغ، براي اعلام خطر از آژير، جهت اعلام وقت از زنگ ساعت



[ صفحه 12]



و... بهره مي گيرند. در ارتباطات نيز تا چندي پيش از الفباي مورس [1] استفاده مي شد.

در بين اقوام، اديان و جوامع مختلف براي مشخص نمودن زمان معيّن يا اعلام موضوع خاص، علائمي همچون برافروختن آتش، نواختن موزيك مخصوص، جار زدن در معابر، دميدن در بوق و شيپور، به صدا درآوردن ناقوس كليسا (مثلاً در كليساي معروف نوتردام پاريس) يا زنگ ساعت بزرگ شهر (مانند ساعت بيگ بن لندن) مورد استفاده قرار مي گرفت كه هنوز هم بعضي از آن ها متداول است ولي هيچ يك از اين علائم و اصوات به جز يك اعلام ساده نيست و فرهنگ خاصي را به همراه ندارد.

در اسلام از سال اوّل هجرت به امر الهي و تأكيد پيامبر اكرم(ص) براي اعلام وقت فريضه نماز، «اذان» متداول شد كه همراه و دربرگيرنده «پيام فرهنگي» خاصي مي باشد.

به عبارت ديگر: «اذان» سرفصل اعلام فرهنگ اسلام و اصول عقايد دين يعني ايمان به توحيد، نبوّت (درباره امامت يا شهادت ثالثه بعداً اشاره خواهد شد) و سرمايه گذاري براي معاد است كه ضمن آن وقت اقامه ي نماز را نيز به آگاهي مردم مي رساند تا آمادگي ورود به نماز يعني معراج مؤمن را پيدا كنند.

در اين نوشته مختصر، سعي شده است به «پيام فرهنگي اذان» پرداخته شود ولي موارد مفصل ديگري وجود دارد كه در حد نياز به آن اشاره گرديده است.



[ صفحه 13]