از آنچه گذشت - به طور فشرده - امور زير به دست مي آيد:

1- شيعه و سني بر اصل شرعيت «حي علي خير العمل» در عهد پيامبر صلي الله عليه و آله اتفاق دارند، و اهل سنت به تنهايي ادعاي نسخ كرده اند، و سيد مرتضي با آنها تحدي كرده كه ناسخ را بياورند:

«و همانا ادعا شده كه آن نسخ و برداشته شده، آن كه ادعاي نسخ مي كند بايد دليل بياورد، و دليلي نخواهد يافت».

2- در قسم دوم، دليل دوم - از ادله ي جزئيت حيعله ي سوم - را آورديم كه آن فعل صحابه و اهل بيت عليهم السلام بود، و نزديك به سي نفر را (از صحابه و تابعين و اهل بيت عليهم السلام) نام برديم كه به «حي علي خير العمل» اذان مي دادند.

3- اجماع عترت بر اين حيعله - در اذان - وجود دارد، و فرقه هاي سه گانه شيعه بر آن اتفاق نظر دارند.

4- سخن را به پايان برديم به آنچه از شافعي و بعضي از بزرگان اهل سنت حكايت شده كه به جزئيت حيعله ي سوم قائل اند، و به زودي اثبات خواهيم كرد كه: قول به «حي علي خير العمل» با عدم قول به «الصلاة خير من النوم» متلازم اند؛ زيرا قائل به شرعيت يكي از آن دو شرعيت ديگري را بر نمي تابد؛ و از آنجا كه ثابت شده شافعي - در اواخر عمر - از تثويب برگشت؛ زيرا صحت حديث ابومحذوره نزد او ثابت نگرديد، قولي كه به او نسبت داده شده - اذان به «حي علي خير العمل» - ترجيح مي يابد؛ و نظير آن است سخن مالك و ديگران، از حنفي ها و مذاهب ديگر.



[ صفحه 287]