برخي مقررات و احكام در نماز جماعت بايد مورد توجه قرار گيرد، كه فشرده اي از آن ها را، ذيلا يادآور مي شويم:

1. برادران اهل سنت تأكيدي شايسته بر تنظيم صفوف نماز جماعت دارند، كه اين تقيد در صفوف جماعت تشيع نيز بايسته است؛ چرا كه سنت و سيرت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم چنين بوده و شخصا به اين مسأله اهتمام مي ورزيد. در جايي نيز فرمودند: «صفوف نماز را منظم كنيد؛ زيرا عامل تماميت و كمال نماز [1] و موجب درود و سلام و تحسين ملايك است.» [2] .

گفتني است صف هاي جلو از ثواب و امتياز بيشتري برخوردارند، به طوري كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: اگر مي دانستند فضيلت صف اول چقدر است، براي حضور در آن، قرعه مي كشيدند، و همه خواهان صف اول بودند. [3] اما متأسفانه معمولا نمازگزاران صف هاي وسط يا آخر را ترجيح مي دهند كه اين باور غلط بايد تصحيح شود. در هر حال بايد صفوف جماعت پيوسته باشد و بين نمازگزاران فاصله اي نباشد.

2. امام جماعت بايد شرايطي از قبيل عدالت و صحت قرائت حمد و سوره را دارا باشد. ولي تفحص فراوان در اين موارد لازم نيست و حكم به ظاهر يا اتكا به گواهي شهود، كفايت مي كند. در روايات، به معيارهايي همچون: فهم، فضيلت، برتري در مقايسه با ديگران، حفظ قرآن، علم، تقوا، رعايت احترام بزرگ ترها



[ صفحه 147]



خصوصا والدين، تبعيت از رهبري حق و دوري از افراط و تفريط اشاره شده است.

3. زنان، به فتواي برخي مراجع، در صورت احراز شرايط مي توانند امامت جماعت زنان ديگر شوند و در سمت امام يا مأموم بايد نكاتي را كه در حفظ و صيانت آنان از نامحرم مؤثر است رعايت كنند؛ زيرا از آداب وضو تا انجام سجده، قرائت يا ساير آداب و احكام، نكات و تفاوت هايي بين زن و مرد منظور شده، كه دقت قانونگذار را در حفظ عفت زنان، آشكار مي سازد.

4. مساجد بايد آراسته، زيبا و دلپذيرد باشند و افراد نيز اين نظم و آراستگي را رعايت، و خود را براي نماز، تزيين و معطر كنند. نه آن كه بوي نامطبوع پاي آنان، يا گرد و غبار غربت مسجد، موجب دل زدگي و گريز افراد از آن شود.

5. امام جماعت بايد از طولاني كردن نماز بپرهيزد و آن را متناسب با توان ضعيف ترين مأمومان تنظيم كند.

درباره پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم چنين آمده است كه «كان من اتم الناس صلاة و اخفهم؛ [4] كامل ترين نمازها و در عين حال كوتاه ترين آن ها را به جا مي آورد.»

6. متوليان امور مساجد بايد افرادي خوش اخلاق، با جاذبه و مؤدب باشند، تا خاطره هايي زيبا در ذهن نمازگزاران، نقش بندد. مسجد بايد كانون محبت باشد و آنچه موجب اندوه مي گردد، از مسجد حذف شود.

7. امام، در حد امكان بايد قرائت نماز را در نمازهاي جهريه، به گونه اي بخواند، كه صداي قرائت او به گوش مأمومين برسد، ولي آنان نبايد اذكار ركوع و سجده را به شكلي بگويند، كه امام بشنود. [5] .



[ صفحه 148]



8. مستحب است امام، وقتي متوجه مي شود كسي قصد اقتدا به او را در ركوع دارد، ركوعش را طولاني تر كند. همچنين بعد از نماز، قبل از مأمومين مصلاي خود را جز در موارد ضروري، ترك نگويد. [6] .

9. مأموم مي تواند قبل از اتمام ركوع امام به او اقتدا كند و آن ركعت، حساب مي شود. در ركعت هايي كه امام، حمد و سوره را قرائت مي كند، مأموم بايد ضمن سكوت كامل به حمد و سوره ي او گوش دهد.

10. در صورتي كه امام، از ادامه ي نماز معذور شد، يكي از مأمومين واجد شرايط مي تواند ادامه ي جماعت را بر عهده گيرد.