اهدنا الصراط المستقيم
پس از اظهار نياز و استعانت از پيشگاه معبود، مهم ترين نياز، به عنوان نخستين درخواست، مطرح مي شود: «ما را به راه راست هدايت كن»؛ چرا كه در ميان جاذبه هاي دنيا و تبليغات دنياپرستان، تنها او است كه مي تواند ما را به راه خود هدايت كند و بر آن استوار گرداند: «ما كنا لنهتدي لولا ان هدينا الله» [1] .
از اين جمله مي آموزيم:
1. انحراف از راه مستقيم، خطري جدي است كه همواره موحدان را تهديد مي كند. پس بايد همواره استواري بر راه را از خدا طلب كنند.
2. نيازهاي فرهنگي، نخستين و ضروري ترين نيازهاي فرد و جامعه است.
3. راه الهي، مسيري مستقيم، روشن و منحصر است و مانند سبل و طرق انحرافي، اعوجاج و پيچيدگي ندارد.
4. دعا، در استقامت فكري و عملي انسان، نقشي مؤثر دارد.
5. هدايت، داراي مراتبي است و ما در هر نماز، رسيدن به مرتبه بالاتر را مي طلبيم. خداوند متعال مي فرمايد: «و الذين اهتدوا زادهم هدي» [2] .
براي «صراط المستقيم» تفاسيري گوناگون در روايات و منابع اسلامي ارائه گرديده است. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد: مراد از «صراط مستقيم» راه انبيا است [3] ، حضرت علي عليه السلام «صراط مستقيم» را به راه هدايت قرآني تعبير فرموده [4] و امام صادق عليه السلام، «صراط مستقيم» را راه
[ صفحه 116]
معرفت الهي دانسته است، [5] ، در روايت ديگري آن حضرت مي فرمايد: صراط مستقيم، در دنيا مسير امامت و اطاعت از امام و پيشواي جامعه ي اسلامي است. هر كس در دنيا او را بشناسد و به او اقتدا كند، در آخرت از صراطي كه روي جهنم كشيده شده، آسان عبور مي كند [و به بهشت مي رسد] و هر كس در دنيا او را نشناسد، پايش بر صراط مي لغزد و به دوزخ سقوط خواهد كرد. [6] امام عسگري عليه السلام مي فرمايد: راه مستقيم، پايين تر از طريق غلط افراطيان و بالاتر از مسير تفريطيان است و به سوي هيچ باطلي تمايل ندارد. [7] .
در سخني از امام صادق آل محمد - عليهم السلام - مي خوانيم: صراط مستقيم، راهي است كه به محبت خدا و دين او مي انجامد! و از تبعيت هوا و سليقه هاي شخصي، پرهيز مي دهد. [8] .
خداوند متعال در قرآن كريم، راه خدا [9] ، راه پيامبر [10] و راه عبوديت [11] را صراط مستقيم برمي شمارد.
امام رضا عليه السلام نيز مي فرمايد:
«آن كس كه متشابهات قرآني را از طريق محكمات درك كند، به صراط مستقيم هدايت شده است.» [12] .
[ صفحه 117]
پاورقي
[1] اعراف / 43.
[2] محمد / 17.
[3] تفسير عياشي، ج 1، ص 22.
[4] نورالثقلين، ج 1، ص 20.
[5] معاني الاخبار / 32.
[6] نور الثقلين، ج 1، ص 22.
[7] بحارالانوار، ج 9، ص 24.
[8] همان.
[9] هود / 56 (ان ربي علي صراط مستقيم) پروردگار من، بر صراط مستقيم است.
[10] زخرف / 43 (انك علي صراط مستقيم)؛ اي پيامبر! تو در صراط مستقيم هستي.
[11] يس / 62 (و ان اعبدوني هذا صراط مستقيم؛ مرا عبادت كنيد كه اين صراط مستقيم است.
[12] بحارالانوار، ج 92، ص 377.