كساني كه ضريب هوشي بالايي ندارند، چه كاستي هايي در مكانيزم بدن آنان وجود دارد؟ وزن مخچه يا مغز؟ فقدان يا كوچكي يك عضو ادراكي؟ آيا اصولا مشكل آنان سخت افزاري است، يا نرم افزاري؟ توضيح دهيد.

جدول 4. عوامل پرورش حافظه

1.

2.

3.

4.

5.

نگاه ما به نماز و كاركرد آن، از منظر تأثير و تأثرات مادي نيست و در پي آن نيستيم كه بگوييم بايد نماز بخوانيم؛ زيرا نماز در پرورش تمركز ذهن و پرورش آمادگي هاي ذهني مؤثر است، بلكه معتقديم اين عمل عبادي كه براي انجام فرمان خدا انجام مي شود، در حاشيه و سايه و همراه با خود، كاركردهايي را نيز دارد. به ديگر سخن: نماز را به جا مي آوريم؛ چون خدا به آن فرمان داده است؛ اما مسلما اين عبادت كه جزء برنامه روزانه زندگي مسلمانان قرار گرفته نمي تواند خالي از آثار مادي باشد كه در اين كتاب به آنها اشاره مي شود.

همان گونه كه قبلا اشاره شد، اضطراب هاي فكري و تنش هاي رواني از بيماري هاي مهلكي است كه بشريت قرن بيستم را تهديد مي كند. روان كاوان و دانشمندان مي كوشند با پيش بيني راه هاي كاهش بار فكري، براي مقطعي به



[ صفحه 40]



انديشه و روان انسان استراحت داده، وي را از دگرگوني هاي روحي نجات بخشند. مهار اين پراكندگي هاي فكري، شرط نخست دست يابي به نبوغ، درايت و فهم مسايل است. به همين جهت مي كوشند مكان هاي مطالعه و تحقيق را، از آرام ترين و مطبوع ترين و دل انگيزترين مكان ها برگزينند، تا امكان تمركز ذهن و رفع نگراني را فراهم سازند.

روان شناس معروف، ويليام مولتون مارستن در مجله ي انگليسي «ريدرز دايجست [1] » نگاشته است:

«اغلب مردم از حيث قدرت تمركز حواس در زمينه ي مسايلي كه تصميم گيري درباره ي آن ها به عهده ي آنان نهاده شده، عاجز هستند و همين تشتت و پراكندگي، موجب خطا و سرگرداني شان مي شود. در حالي كه اگر عقل انساني به امري، تمركز قوي و شديد پيدا كند، به صورت يك ابزار حيران كننده ايفاي نقش خواهد كرد.»

سپس با استناد به سخن پدر روان شناسي مي افزايد:

«فرق نوابغ و افراد عادي، در امكان تمركز ذهن و قواي عقلاني است، نه در توانمندي و ساير صفات فكري.» [2] .

نماز، روزانه پنج نوبت فكر را در مدار تمركز قرار مي دهد و پرورش تمركز آن را آسان مي كند؛ براي همين به منظور رسيدن به تماميت اين تمركز، در اسلام دستور داده شده از هر كاري كه موجب پراكندگي ذهن و تمركز مي شود، در نماز



[ صفحه 41]



پرهيز شود؛ همچون: ايستادن در برابر در و پنجره گشوده، آينه، و هرگونه تصوير و تابلو، و نماز خواندن در حال محصور بودن و....

حال اگر با قوت و تسلط، ذهن خود را در مسير معنويت سوق دهيم، تمام نقش و آثار تمركز در يافته هاي معنوي و رشد روحي انسان، ظاهر گرديده، انضباط قرار يافتن در مدار مشخص را در خارج از نماز، ملكه مي كند و آرامش و قراري خاص مي يابد.