چند سال است نماز مي خوانيد؟

با چه هدفي اين اعمال را هر روز تكرار مي كنيد؟

آيا مي توانيد 3 هدف يا انگيزه ي خود را از اين برنامه ي روزانه در جدول زير بنويسيد؟

جدول 1. اهداف نمازگزاري

1.

2.

3.

مفاهيم مورد نظر خود را، همچون: شكر، خضوع، كرنش، و.... - كه در جدول اهداف نگاشته ايد - به روشني، در جدول زير، تعريف كنيد.



[ صفحه 20]



رديف - مفهوم - تعريف

1.

2.

3.

4.

گرچه نماز از منظر عاملان و ناظراني فروان، تصويري جز يك عمل تعبدي و مورد هدف زاهدان و رهبان ها ندارد، كه صرفا براي نمايش خضوع و كرنش در بارگاه خالق، ايفاي نقش مي كند، اما بررسي آداب، شرايط، مضامين و هويت اين عبادت بزرگ، ضمن تأييد تعبدي بودنش، آن را عاملي مهم براي اصلاح نفس انسان ها و كنترل نظام هاي عمومي جامعه برمي شمارد.

اصولا هر عبادت و اطاعتي كه انسان برحسب تكليف به جا مي آورد، با نظر به استغناي ذات اقدس باري تعالي نمي تواند كم ترين سود و خيري را متوجه ذات خداوند گرداند، يا منشأ ارضاي خواسته اي در مبدأ لايزال باشد، چنانكه اگر همه مردم نيز از اطاعت او سر باز زنند، هيچ شر و ضرري متوجه او نمي گردد:



گر جمله ي كاينات، كافر گردند

بر دامن كبرياش ننشيند گرد!



پس او از طاعت ما بهره اي نمي برد و به آن نيازي ندارد. عظمت مطلق است و همه ي عالم در برابر او سر تعظيم دارند.

حال اين پرسش مطرح مي شود كه چرا خداوند، گونه هايي از خضوع و كرنش را بر انسان، واجب كرد؟ چرا انسان علاقه مند به دنيا و وابسته به آن را مأمور واگذاري بخشي از داشته هاي محدود خود به ديگران ساخت؟ با آن كه



[ صفحه 21]



مي توانست از خزاين بي پايان خود، بينوايان را نيز روزي دهد. به راستي او از چنين الزام هايي چه هدفي را دنبال مي كند؟!

شكر منعم و اطاعت از ولي نعمت، امري انساني و اخلاقي است، بلكه حيوانات نيز متناسب با درك و شعور خود، از انجام اين امر فروگذار نمي كنند.

اما آيا منعمي هم چون خداوند، كه بي هيچ چشمداشتي، نعمت مي دهد، به مانند انساني است كه با چشم اميد عطا مي كند و سپاس ديگران در روح او اثر تشويقي يا ارضائي دارد؟

هرگز! او پروردگار عزت است و از هر گونه نياز و نقصي مبرا است: «سبحان ربك رب العزة عما يصفون» [1] و اصولا چنين مقايسه هايي در حق او روا نيست: «مالكم كيف تحكمون»؛ [2] .

بنابراين تكليف، نشانه نياز نيست، زيرا سود سپاس، به خود آدمي بازمي گردد: «و من يشكر فانما يشكر لنفسه» [3] .

اما نگرشي نه اين گونه به نماز، آن را عملي دشوار مي نمايد و وارستگي از دنيا را هنگام اقامه ي نماز، مشكل مي سازد: «و انها لكبيرة الا علي الخاشعين» [4] .

آري نماز دشوار است، مگر براي كساني كه درك صحيحي از مقام ربوبي، بزرگي و بي نيازي خالق دارند. آن را باور كرده و مي دانند صبر و صلات نوعي



[ صفحه 22]



نيروي كمكي براي نيل به مقاصد و تعالي خود آن ها است: «و استعينوا بالصبر و الصلوة» [5] ، نه ياري پروردگار! «سبحانه و تعالي عما يقولون علوا كبيرا» [6] .

با گشودن اين زاويه ي جديد در نگرش به نماز و عبادات ديگر و اميد آن كه خداوند متعال، طعم اين غذاي سازنده ي روح را به ما بچشاند و پرهيز از تقصير در نمازها را به ما الهام فرمايد، به بررسي آثار و اسرار نماز مي پردازيم. اما قبل از آن، جدول پاسخ هاي خود را بر اساس جواب هاي داده شده در متن، تصحيح كنيد و ببينيد از 20 امتياز، چند امتياز به آن اختصاص مي يابد؟!

اينك كاركرد نماز را در آيات و روايات اسلامي بررسي مي كنيم.