در نخستين روز ماه شوال، كه «عيد فطر» است، پس از يك ماه عبادت و روزه، به شكرانه ي اين توفيق نماز بايد خواند. اين نماز، در زمان حضور امام عليه السلام واجب است و بايد به جماعت خوانده شود ولي در زمان ما مستحب است.

وقت آن، از اول آفتاب روز عيد، تا ظهر است ولي بهتر است كه در آغاز روز، پس از بلند شدن آفتاب بخوانند.

در ركعت اول بعد از خواندن حمد و سوره، بايد پنج تكبير گفت و پس از هر تكبير، قنوت گرفت. در قنوت، هر دعايي مي توان خواند، ولي بهتر، دعاي «اللهم اهل الكبرياء و العظمة...» است. در ركعت دوم چهار تكبير است، كه پس از هر تكبير، قنوت لازم است.

نماز عيد فطر، با معنويت خاصي كه دارد، دل ها را متوجه خدا مي كند، حالت توبه و استغفار در دل ها ايجاد مي سازد و مستحب است كه انسان، پيش از نماز عيد، غسل كند، دعاهاي خاصي را بخواند، و در فضاي باز و در زير آسمان به نماز بايستد.

امام رضا عليه السلام مي فرمايد: «انما جعل يوم الفطر العيد، ليكون للمسلمين مجتمعا يجتمعون فيه و يبرزون لله عزوجل فيمجدونه علي ما من عليهم، فيكون يوم عيد و يوم اجتماع و يوم زكاة و يوم رغبة و يوم تضرع» [1] .

خداوند، روز فطر را بدين سبب «عيد» قرار داد، تا مسلمانان، مجمعي داشته باشند كه در آن روز، جمع شوند و در برابر خداوند، به خاطر منت ها و نعمت هايش، به تمجيد و تعظيم بپردازند، پس آن روز، روز عيد و تجمع و



[ صفحه 240]



زكات و رغبت و نيايش است.

در اين حديث شريف، فسلفه ي اين نماز و عيد را در محورهاي زير، بيان كرده است:

1- اجتماع و گردهمايي

2- زكات و رسيدگي به فقرا

3- رغبت و گرايش به خدا

4- تضرع و ناليدن به درگاه پروردگار

و اينها، هم ناظر به بعد معنوي و عرفاني اين نماز و مراسم عبادي است، هم توجه به آثار اجتماعي و فوائدي دارد كه به مردم مي رسد و مردم با پرداخت «زكات فطره» بينوايان مستمند را به نوايي مي رسانند و به يك لحاظ، از نظر تأمين معاش محرومان، عيدفطر، «عيد فقرا» محسوب مي شود.

اضافه بر آثار اجتماعي و سياسي كه اين اجتماع عظيم سالانه دارد و نشان شوكت و قدرت امت اسلامي است. [2] .